zaterdag 29 mei 2010

Владимир Сорокин | Метель

Владимир Сорокин - Метель. Москва, АСТ/Астрель/Харвест, 2010, 304 страницы.
(Vladimir Sorokin - Metel'. Moskva, AST/Astrel'/Harvest, 2010, 304 pagina's)

Что за странный боливийский вирус вызвал эпидемию в русском селе? Откуда взялись в снегу среди полей и лесов хрустальные пирамидки? Кто такие витаминдеры, живущие своей, особой жизнью в домах из самозарождающегося войлока? И чем закончится история одной поездки сельского доктора Гарина, начавшаяся в метель на маленькой станции, где никогда не сыскать лошадей?
Все это - новая повесть Владимира Сорокина.


Ooit las ik een kort verhaal van Vladimir Sorokin, dat mij niet erg beviel. Toen tijdens een verblijf in Moskou bleek dat mijn schoonmoeder onlangs zijn nieuwste boek had gekocht, zag ik mijn kans schoon om deze schrijver nog een kans te geven, zonder direct een van zijn boeken te hoeven kopen om het daarna door heel Europa te moeten vervoeren. En hoe is me deze novelle bevallen?

Om maar met de deur in huis te vallen: ik vind het niet erg dat ik het boek niet gekocht heb. Sorokin beschrijft een niet nader genoemde tijd in de toekomst, waarin een mysterieus virus de bevolking van een Russisch dorpje teistert. Een plattelandsdokter moet koste wat het kost vaccinaties naar dit dorp brengen om de bevolking te kunnen vaccineren. Voor vervoer is hij aangewezen op een koetsier, die hem per arrenslee moet vervoeren omdat er al dan niet door een sneeuwstorm geen ander vervoer mogelijk is.

De hele novelle beslaat de reis naar dat geteisterde dorp, dat slechts vijftien werst van het dorp waar de dokter werkt verwijderd ligt. Dat maakt de sneeuwstorm ook tot het belangrijkste thema van de novelle. Sorokin beschrijft die sneeuwstorm indrukwekkend: de kou, de duisternis, de onzekerheid over het al dan niet afnemen van de storm – allemaal even angstaanjagend.

Toch had ik na het lezen van de novelle een onbevredigd gevoel. Ik had grote moeite om al de surrealistische elementen te verwerken. Zo stuiten de dokter en zijn koetsier op verschillende piramidevormige voorwerpen, die later een soort hallucinerende werking blijken te hebben. Deze voorwerpen hebben, zo blijkt later, een hallucinerende, euforisch makende werking. Het is echter niet duidelijk wat het verband is met het verhaal. Zo zijn er verschillende andere surrealistische gebeurtenissen of elementen, die voor mij het verloop van het verhaal slechts verduisteren, in plaats van verhelderen. En het slot van het verhaal is ronduit onbegrijpelijk: de dokter wordt meegenomen door een groep Chinezen, die zich in Rusland hebben gevestigd, als de dokters koetsier is doodgevroren. Nee, met dit soort ver doorgevoerd surrealisme kan ik echt niet uit de voeten.

Vladimir Sorokin (Engels en Russisch)
Vladimir Sorokin op Wikipedia

flickr

donderdag 27 mei 2010

Владимир Маканин | Испуг

Владимир Маканин - Испуг. Москва, Гелеос, 2006, 416 страниц.
(Vladimir Makanin - Ispug. Moskva, Geleos, 2006, 416 pagina's)

Владимир Маканин - один из самых известных на Западе современных российских писателей. Это неудивительно, ведь каждая новая книга Маканина - заметное литературное событие. Роман, который вы держите в руках, уже готовится к выходу во Франции, Германии, Голландии, Румынии и Греции.
Роман "Испуг" - асимметричный ответ набоковской "Лолите".
На этот раз писателя интересует "психология любви" зрелого мужчины к юным особам. Испуг - наверное, то общее чувство, которое испытывают обе стороны в такой ситуации. И неизвестно, кто оказывается более ранимым и незащищенным - молодая барышня или искушенный, но уже неуверенный в себе сатирмэн. И кто из них получает большее удовольствие от прикосновения к запретному плоду.

De hoofdpersoon van Ispug (Schrik) doet denken aan de hoofdpersoon van Makanins Underground, of een held van onze tijd. Ze worden door de schrijver beiden haast liefkozend Petrovitsj genoemd. Het zijn beide oudere mannen, die door op de huizen of datsja’s van anderen te passen over woonruimte beschikken. Beiden worden wel eens opgenomen in psychiatrische ziekenhuizen. De hoofdpersoon van deze roman, Petrovitsj, heeft echter een heel specifieke karaktertrek: hij voelt een onbedwingbare drang om ’s nachts, liefst bij volle maan, jonge vrouwen in zijn datsjadorp in hun slaapkamer te bezoeken. Om ze van een afstandje te bekijken, of om ze ook daadwerkelijk aan te raken en, als het meezit, verder te gaan.

Die bezeten liefde voor jongere vrouwen is een rode draad door het hele boek. Makanin gebruikt deze rode draad om Petrovitsj allerlei verschillende personages te laten ontmoeten. Aan de hand van de levensverhalen van deze personages schetst Makanin opnieuw de Russische maatschappij aan het begin van de jaren 1990. De culminatie van het boek is de beschrijving van de belegering van het Witte Huis in 1993, waar Petrovitsj aan de arm van een van zijn jongedames terechtkomt. De beschrijving van de gebeurtenissen daar vind ik fenomenaal.

Naast deze maatschappijkritische kant staat het boek voor mij ook voor eenzaamheid. Veel vrouwen laten zich de aandacht van de oude sater Petrovitsj weliswaar aanleunen, maar er komt altijd onverbiddelijk een moment waarop Petrovitsj aan de kant wordt gezet omdat zich er een betere (en jongere) man aandient. Waarop Petrovitsj op zoek gaat naar een volgende jonge bloem. Die eenzame zoektocht doet je als lezer ongewild denken aan je eigen eindigheid.

Wel moet ik toegeven dat het boek zijn zwakke plekken kent. Maar het heeft zeker zin om door te zetten, want aan het einde van het boek word je getrakteerd op de hoofdstukken waarin de belegering van het Witte Huis beschreven worden. En die zijn een waar genot om te lezen, als ik het zo mag zeggen…

Владимир Маканин | Один и одна
Владимир Маканин | Андерграунд, или герой нашего времени

Vladimir Makanin op Wikipedia

flickr

zaterdag 15 mei 2010

Илья Бояшов | Танкист, или "Белый тигр"

Илья Бояшов - Танкист, или "Белый тигр". Санкт-Петербург/Москва, Лимбус Пресс, 2008, 224 страницы
(Ilya Boyashov - Tankist, ili "Bely tigr". Sankt-Peterburg/Moskva, Limbus Press, 2008, 224 pagina's)

Вторая мировая война. Потери в танковых дивизиях с обеих сторон исчисляются тысячами подбитых машин и десятками тысяч погибших солдат. Однако у "Белого тигра", немецкого танка, порожденного самим адом, и Ваньки Смерти, чудом выжившего русского танкиста с уникальным даром, своя битва. Свое сражение. Свой поединок.
Новый роман лауреата премии "Национальный бестселлер" - ничуть не менее завораживающее и интригующее чтение, чем знаменитый "Путь Мури".


Kort samengevat is dit een roman die geen roman is, maar een moderne parabel over de tegenstelling tussen goed en kwaad. Dit boek is gesitueerd in een oorlog, de Tweede Wereldoorlog. Een tankbestuurder overleeft tegen alle verwachtingen in ernstige brandwonden, maar hij is zijn herinneringen aan zijn vroegere leven wel kwijt. Eenmaal genezen, maar letterlijk voor het leven getekend, keert Ivan (Vanka) terug naar het front, als tankbestuurder. Daar wordt hij, door zijn verminkte gezicht, niet met open armen ontvangen.

Vechtend aan het front komt hij in aanraking met 'de Witte Tijger', een Duitse tank die volgens de overlevering overal aan het Duits-Russische front opduikt, vervolgens dood en verderf zaait en even onverwacht weer in het niets verdwijnt. Vanka was al geobsedeerd door tanks, die hij menselijke gevoelens toekent, die, zo is zijn overtuiging, door een eigen God bestuurd worden en die in een eigen hemel terechtkomen. De resterende jaren van de Tweede Wereldoorlog lopen voor Vanka uit op een permanente jacht op deze 'Witte Tijger', die hoe dan ook vernietigd moet worden.

Boyashov verwijst zelf naar Cervantes' Don Quichot. Met Don Quichot heeft Vanka gemeen dat ook hij zijn gezonde verstand verloren is. Hij herinnert zich niet alleen meer wie hij was voor zijn ongeluk, maar hij is niet meer in staat tot normaal menselijk contact. De plaats van mensen is ingenomen door tanks, en hij jaagt als een dolleman op 'de Witte Tijger' om deze te vernietigen. Deze strijd doet denken aan Don Quichots strijd tegen de windmolens.

Het moge duidelijk zijn dat het nogal wat is, dat wat Boyashov beschrijft. Er sneuvelen niet alleen veel soldaten, maar de met zo veel moeite geproduceerde tanks overleven in de regel geen hele veldslag. Boyashov schrikt er evenmin voor terug om het alcoholgebruik van de soldaten, de roofpartijen en de verkrachtingen op Pools en Duits grondgebied te beschrijven. Boyashov beschrijft het binnenste van de tanks zo, dat je het gevoel krijgt dat je zelf met de bemanning in een tank gevangen zit, onzeker over de vraag of je op tijd kunt vluchten als de tank geraakt wordt.

Boyashov schrijft zonder de in Russische romans over de Tweede Wereldoorlog zo gebruikelijke heroïek. Daardoor dwingt de schrijver je na te denken over deze specifieke oorlog en het idee van oorlog in het algemeen. Tegelijkertijd is dit boek door de bijzondere personages die Boyashov beschrijft humoristisch, en soms zelfs lichtvoetig. Een bijzonder boek.

Илья Бояшов | Кто не знает братца Кролика!
Илья Бояшов | Конунг
Илья Бояшов | Путь Мури

flickr

zondag 9 mei 2010

Martin Cruz Smith | Red Square

Martin Cruz Smith - Red Square. New York, Ballantine Books, z.j., 382 pagina's. 1992 (1).

Back from exile in the hellish reaches of the Soviet Union, homicide investigator Arkady Renko returns to find that his country, his Moscow, even his job, are nearly dead. But his enemies are very much alive, and foremost among them are the powerful black-market crime lords of the Russian mafia. Hounded by the terryfing new Russian underworld, chased by the ruthless minions of the newly rich and powerful, and tempted by his great love, defector Irina Asanova, Arkady can only hope desperately for escape. Fate, however, has other ideas...


Red Square is de vierde roman die ik over Arkady Renko las. Dat het de vierde en niet de derde is, komt doordat ik me vergist heb in de volgorde van de romans. In deze derde roman zijn we aangeland in het voor Rusland (de Sovjet-Unie) woelige jaar 1991, in de dagen voorafgaand aan de coup die op 20 augustus van dat jaar plaatsvond.

Het verhaal is, zoals we dat gewend zijn van Cruz Smith, spannend geschreven. Renko raakt in verschillende precaire situaties verzeild. Door de stijl en de snelle dialogen en ontwikkelingen leest Red Square net als de eerdere romans als een trein.

Wat me in deze roman echter vooral trof, is dat het de schrijver - die toch niet Russisch is - zo goed lukt om het besef dat het zo niet langer verder kan, dat er verandering in de lucht moet hangen – ten goede, of ten slechte – over te brengen op de lezer. Renko was natuurlijk al langer geen lid meer van de Communistische Partij, maar in de loop van het verhaal raakt hij nog meer los van de dan nog officieel heersende ideologie. Ik vond het heel interessant om Renko daarmee te zien worstelen, en met de vraag of hij moest terugkeren naar het moeilijke bestaan in de Sovjet-Unie. Dat ik die moeilijke zomer voor het eerst in de Sovjet-Unie was en dat ik me de coup van eind augustus 1991 nog zo goed kan herinneren, vergroot de indruk die het boek maakt alleen maar.

Toch heb ik wel wat kritiek. Een gedeelte va het verhaal speelt zich af in München, waar Renko telefoneert met een vrouw die zich voordoet als schoonmaakster. Deze vrouw blijkt later geen native speaker van het Duits te zijn. Misschien noemt zij zichzelf daarom op bladzijde 154 een Reinmachefrau, een term die vertaald wordt als housecleaner. Of het is gewoon niet zo goed vertaald door of voor Cruz Smith.

Erger vind ik het echter dat Cruz Smith de toch niet onbekende Russische dichteres Marina Tsvetajeva tot twee maal toe Tsetaeva noemt. Jammer dat deze tikfouten na 17 jaar heruitgaven drukken nog steeds niet verbeterd zijn. Maar, dit zijn natuurlijk details, die je er op zich niet van hoeven te weerhouden om van dit boek te genieten.


Martin Cruz Smith | Gorky Park
Martin Cruz Smith | Havana Bay
Martin Cruz Smith | Polar Star
Martin Cruz Smith | Wolves Eat Dogs

Martin Cruz Smith op Wikipedia (Engels)
Arkady Renko op Wikipedia (Engels)

flickr

zondag 2 mei 2010

Dmitri Verhulst | Problemski Hotel

Dimitri Verhulst - Problemski Hotel. Amsterdam/Antwerpen, Contact, oktober 2003 (2), 110 pagina's. Augustus 2003 (1).

Iedereen kent wel televisie- en krantenreportages over asielzoekers. Maar wat zich werkelijk afspeelt achter de hekken van een opvangcentrum is minder bekend. Dimitri Verhulst liet zich voor het Vlaamse tijdschrift Deux ex Machina enkele dagen opsluiten in het AZC van Arendonk. Het resultaat was een tijdschriftreportage, maar wat hij had gezien liet hem niet meer los: de mensen van wie de dagen en dromen doordrenkt zijn van doorstane gruwelen; de onderlinge spanningen tussen verschillende bevolkingsgroepen, de vernederende omstandigheden in het centrum, de contacten met mensensmokkelaars en de uitzichtloze ontsnappingspogingen - al dan niet in vrachtcontainers waarin zuurstofgebrek soms tot de dood leidt. Het resultaat is Problemski Hotel. Fictie die de wrange werkelijkheid zo dicht benadert dat het de lezer onder de huid raakt.


Na Terrins De bewaker las ik met Problemski Hotel weer een roman van een Belgische schrijver. Problemski Hotel wekt een vergelijkbaar ongemak op als de roman van Terrin.

Verhulst heeft zich bij het schrijven van deze korte roman gebaseerd op een verblijf in een Belgisch asielzoekerscentrum. Hij laat ons vervolgens kennismaken met een aantal verschillende bewoners van een vergelijkbaar asielzoekerscentrum. Hij schetst op zeer cynische toon het uitzichtloze bestaan in dit AZC, waar de bewoners altijd op zoek zijn naar manieren om hun kans op een verblijfstatus te vergroten.

Met dit boek houdt Verhulst de westerse samenleving een spiegel voor. Want is het juist om mensen maanden- of jarenlang in onzekerheid over hun lot te laten verkeren? En werkt die onzekerheid niet juist een schaamteloze vluchtelingenindustrie in de hand? Durf de confrontatie met deze schrijver, die letterlijk geen blad voor de mond neemt, en zijn spiegel aan!

Dimitri Verhulst | De helaasheid der dingen
Dimitri Verhulst | Mevrouw Verona daalt de heuvel af

Dimitri Verhulst op Wikipedia

flickr