zondag 30 maart 2008

Bernlef | De pianoman

Bernlef – De pianoman. Amsterdam, CPNB, 2008.

‘De eerste drie jaar van zijn leven sprak Thomas Boender geen woord. Zijn vader Jelle en moeder Tsjitske zeiden alleen het hoognodige tegen elkaar.’


Ik sta altijd een beetje dubbel tegenover boekenweekgeschenken, omdat ik nogal eens het gevoel heb dat het lang niet alle schrijvers lukt om een verhaal in de vorm van een novelle te schrijven. De pianoman kent dit probleem niet. Bernlef vertelt in ieder geval een afgerond verhaal.

Het eerste gedeelte van het boek vond ik adembenemend. Bernlef gebruikt in dat gedeelte naar mijn mening prachtige, afgemeten woorden en zinnen om Thomas Boenders strijd met taal te beschrijven. Een genot om te lezen!

Het tweede deel, waarin het lot van Thomas wordt opgehangen aan het waargebeurde verhaal van The Pianoman, die in Engeland op het strand opdook, vond ik veel minder aansprekend. In de eerste plaats omdat het voorval natuurlijk bekend is uit de media, waardoor je de afloop van het boek enigszins kunt voorspellen. Ook vind ik het erg jammer dat het spel met de taal uit het eerste deel niet in het tweede deel terugkeert. En zo had ik toch weer met een beetje ontevreden gevoel na het lezen van een boekenweekgeschenk.

Bernlef | De rode droom

Bernlef op Wikipedia
Boekenweekgeschenk op Wikipedia

flickr

donderdag 27 maart 2008

Bas Heijne | De wijde wereld

Bas Heijne – De wijde wereld. Amsterdam, Prometheus, 2000.

Waarom laat iemand zich vierentwintig uur per dag bekijken door de hele wereld? Waarom willen beroemdheden in het openbaar hun wonden laten zien? Is het generatieconflict voorgoed voorbij? Bedreigt Dr Hannibal Lecter onze geestelijke gezondheid? Is er leven in cyberspace? Kan seks zonder porno? Kun je geloven zonder God? En waar zijn onze doden gebleven?

In De wijde wereld neemt Bas Heijne de temperatuur van de tijd op. Hij onderzoekt hedendaagse fenomenen vanuit een persoonlijke invalshoek en brengt onder woorden hoe het is om te leven in een tijd die het zonder rotsvaste idealen of grote woorden moet doen. Of het nu gaat om het verlangen aan de wereld te ontsnappen of de neiging alles in onze cultuur te ordenen en te observeren, over het verlies van tijdsbesef of de New Age-boodschap van de reclame, Heijne schrijft pregnant en speels. Daardoor herovert hij de vragen en kwestie die ons bezighouden op het verbale niemandsland van de media en brengt hij ze terug naar het gebied waar ze thuis horen: dat van de eigen ervaring.

De wijde wereld is een sprankelende bundel beschouwingen over het leven op het breukvlak van twee eeuwen.

Bas Heijne (1960) schreef de romans Laatste woorden en Suez, en de verhalenbundels Vreemde reis en Vlees en bloed. Hij is als essayist verbonden aan NRC Handelsblad.


Het grootste gedeelte van deze bundel essays heb ik in de trein van Den Haag naar Groningen gelezen. Ik was op dat moment erg teleurgesteld in de werking van de Russische bureaucratie en ik had afleiding nodig. Nou, afleiding biedt deze bundel zeker. Ieder essay kan eigenlijk aanleiding vormen tot eigen filosofische beschouwingen.

Het beste zou je, denk ik nu, iedere dag één stuk kunnen lezen, zodat je de tijd hebt om wat je hebt gelezen te laten bezinken, om er eens goed over na te denken. Helaas was ik daar toen ik het boek las niet toe in staat . En daarmee heb ik deze bundel, denk ik, te kort gedaan. Het boek moet dus zeker nog eens gelezen worden, maar dan met meer geduld en minder frustraties!

Bas Heijne op Wikipedia

flickr

maandag 24 maart 2008

Виктор Ерофеев | Русский апокалипсис

Виктор Ерофеев – Русский апокалипсис Опыт художественной эсхатологии. Москва, Зебра Е, 2006.
Viktor Jerofeev – Russky apokalipsis Opyt khudozhestvenny eskhatologii . Moskva, Zebra E, 2006.

Это книга об основных русских ценностях, которые в сумме состовляют нашу самобытность, нашу гордость, наше счастье, нашу религию, наш бред – наш апокалипсис.


Dit is een verzameling kortere en langere essay-achtige verhalen, waarin Jerofeev probeert de veranderingen in de Russische samenleving van de afgelopen acht tot tien jaar te beschrijven. De verhalen gaan over wodka, seks, cultuur, politiek en reizen in Rusland en naar het buitenland. Jerofeev geeft zijn commentaar op wat hij bij zichzelf en andere Russen waarneemt.

Opmerkelijk genoeg is er in dit boek ook ruimte voor kritiek op de huidige politiek. Zo is er een open brief aan Poetin uit 2002 opgenomen in het boek, waarin Jerofeev de aanval door de toenmalige jeugdbeweging 'Idushchie vmeste' (Идущие вместе) van Poetin op zogenaamde verderfelijke Russische literatuur aan de kaak stelde. Boekpresentaties werden verstoord, boeken werden bij appartementen van hun auteur op straat uitgestort en in 2002 werden er zelfs boeken in het openbaar vernietigd. Met deze open brief wilde Jerofeev Poetin en andere beleidsmaker oproepen deze beschamende activiteiten te stoppen. Ook in andere verhalen valt zo enige kritiek op de huidige politiek te bespeuren.

Jerofeev beschrijft dit alles met een heerlijk cynisch gevoel voor humor. Dit boek is een perfecte manier om nu eens van een insider te horen hoe Rusland veranderd is – in positieve en in negatieve zin. Het boek is inmiddels in het Nederlands vertaald onder de titel Een vrolijke hel. Het Rusland van Poetin, door Arie van der Ent. Er is dus geen enkele reden om het boek niet te lezen!

Victor Jerofeev op Wikipedia (Engels)

flickr

donderdag 13 maart 2008

Laura Starink | Een land van horen zeggen

Laura Starink – Een land van horen zeggen. Amsterdam, Meulenhoff, februari 1992 (5), 312 pagina's. Oktober 1991 (1)

In zes jaar tijd droeg Michail Gorbatsjov het communisme, een kleine eeuw de heersende ideologie in zijn wereldrijk, ten grave. De mislukte staatsgreep van 19 augustus 1991 bezegelde zijn lot. Met de ideologie verdween ook de verbindende schakel tussen vijftien totaal verschillende Unierepublieken met meer dan honderd verschillende volkeren. Een land van horen zeggen beschrijft een imperium in ontbinding, dat langzamerhand zijn geheimzinnigheid verliest. Mensen vonden hun stem en hun geschiedenis terug. Volken roken de vrijheid en namen de wapens op tegen hun buren.
In Moskou dwaalde Laura Starink, correspondent van NRC Handelsblad, door de gangen van het Kremlin, waar nieuwbakken politici zich proberen te ontworstelen aan het totalitaire denken. Zij reisde van Moermansk naar Vladivostok, van de Kaukasus naar de Oekraïne, van de Baltische kust naar Oezbekistan. Ze sprak met presidenten, kolchozboeren, apparatsjiks en stakende mijnwerkers. Een land van horen zeggen toont een voormalige wereldmacht aan de rand van de economische afgrond.


Laura Starink beschrijft in dit boek hoe zij als correspondente voor NRC Handelsblad in Moskou de laatste jaren van de Sovjet-Unie heeft ervaren. Ik had het boek begin jaren ’90 al eens gelezen. Het was een vreemde ervaring om het boek met mijn eigen ervaringen in het land en mijn theoretische kennis over het land nog eens te lezen.

Vreemd, omdat het boek enerzijds gebeurtenissen die inmiddels tot de recente geschiedenis behoren, maar anderzijds in de beschrijving van sommige zaken – bijvoorbeeld de spanningen tussen bevolkingsgroepen – helaas nog verrassend actueel is. Ben je enigszins geïnteresseerd in Rusland, dan is dit smakelijk geschreven boek zeker de moeite waard.

Van Starink verscheen begin dit jaar het boek De Russische kater. In dat boek kijkt zij aan de hand van een aantal interviews met vooraanstaande Russen terug op de afgelopen twintig jaar. Dat boek staat op mijn lijst van boeken die ik binnenkort wil lezen.

Laura Starink | De Russische kater

flickr

zondag 9 maart 2008

Abdelkader Benali | Marathonloper

Abdelkader Benali – Marathonloper. Amsterdam/Antwerpen, De Arbeiderspers, 2007.

In zijn jongensjaren was Abdelkader Benali lid van PAC, de grootste atletiekverenging van Rotterdam. Zijn grote voorbeeld was de Marokkaanse atleet Saïd Aouita, die in de jaren tachtig heerste op de middenafstanden.
Maar in de jaren negentig ging Benali studeren, en niet veel later deed de droom van het literaire schrijverschap zijn sportieve ambities vervagen, zeker toen hij met BRUILOFT AAN ZEE ook werkelijk een droomdebuut bleek te hebben geschreven. Maar ergens in zijn achterhoofd en in het weefsel van spieren en pezen bleef het sportieve vermogen latent aanwezig. Benali fietste en rende rondjes in de talloze parken van de vele steden waar hij verbleef – en hij ontdekte de duursporter in zichzelf.
En zo kwam het dat hij in de herfst van 2005 plotseling besloot aan de marathon van Boedapest deel te nemen. En daar bleef het niet bij. Een half jaar later liep hij in de marathon van Rotterdam een persoonlijk record (2 uur 52 minuten en 25 seconden). Dat record is beslist nog voor verbetering vatbaar.
MARATHONLOPER is een literaire verbeelding van Benali’s passie voor het hardlopen. Als zodanig is het de uitdrukking van zijn fascinatie en liefde voor deze sport.


Dit is een boekje waarin Benali aan de hand van 42 hoofdstukken het hardlopen, en specifiek het lopen van een marathon beschrijft. Je leest hoe je gaandeweg steeds meer met jezelf, fysiek en mentaal, wordt geconfronteerd als je zo'n afstand wilt lopen. Zo wordt je als lezer als het ware meegenomen bij die marathon.

Er zit ook een literair tintje aan dit boekje. Er is een steeds terugkerende tegenstander, Rodriguez, waarvan ik me gaandeweg afvroeg of 'ie nu echt bestond of dat 'ie toch het product was van Benali's hallucinaties aan het einde van de marathon.

Ik houd van hardlopen, dus dit boekje sprak mij erg aan. Het boekje sprak me nog meer aan, omdat ik nog niet zo lang geleden zelf weer ben begonnen met het opbouwen van enige hardloopconditie. Voor ik ziek werd, liep ik drie keer in de week zo'n 8 kilometer. Zo ver ben ik nu nog lang niet en het lopen van een marathon is zeker niet mijn einddoel, maar dit boekje heeft me wel geholpen als motivatie bij het eerste begin. Nu alleen het weer nog!

Abdelkader Benali

flickr

dinsdag 4 maart 2008

Владимир Козлов | Гопники

Владимир Козлов – Гопники. Москва, Ад Маргинем, 2003
(Vladimir Kozlov – Gopniki. Moskva, Ad Marginem, 2003)

Я, Вэк, Клок и Бык сидим на скамейке под навесом остановки. Много раз перекрашенная фанерная стенка в несольких местах переломана – это пацаны показывали каратэ – и на ней нацарапено «Рабочий – сила» и «Быра – урод». Мы курим и плюем под ноги. Под скамейкой уже целая лужа слюней.


De korte tekst op de achterflap geeft aardig weer waar het in dit boek om gaat. Kozlov beschrijft de lotgevallen van een groep gopniki. Een gopnik is een soort Russische a-sociale jongere. Je doet niet je best op school, je drinkt en rookt te veel, je valt mensen lastig, berooft ze of slaat ze in elkaar, je denkt de hele dag aan seks (en als het kan doe je de hele dag aan seks, of je nu toestemming hebt of niet) en ieder derde woord dat je uitspreekt valt onder schuttingtaal.

Je vraagt je misschien af waarom ik een boek als dit zou willen lezen. Dat komt in de eerste plaats doordat ik al meer boeken van deze schrijver heb gelezen. Die beschreven steeds op een rauwe manier het leven aan het einde van de Sovjet-Unie en in de jaren '90 in Wit-Rusland en dat waren weliswaar geen diepgravende, maar wel onderhoudende boeken.

Ik heb het boek ook gelezen doordat iemand hier op Flickr mij het afgelopen jaar verweet dat ik een te romantisch beeld van Rusland zou hebben. Als ik eenmaal een keer door een gopnik in elkaar zou zijn geslagen, zou ik mijn mening wel bijstellen volgens die persoon.

Ik heb het boek in ieder geval met stijgende verbazing en afkeer gelezen. De hoofdpersoon is een jongen die ondanks zijn goede resultaten op school en zijn afkomst uit een "goed gezin" toch in zo'n groep jongeren uit zijn buurt terechtkomt. Wat volgt is een uitgebreide beschrijving van alle ondernemingen van die groep. Het boek sluit af met een aantal hoofdstukken waaruit je als lezer de conclusie moet trekken dat de hoofdpersoon toch min of meer goed terechtkomt, alhoewel hij soms nog wel zijn best moet doen om zijn agressie te beheersen.

Ik weet niet zo goed wat ik van dit boek moet vinden. Halverwege het boek realiseerde ik me dat het me ineens niet meer duidelijk was wie nu eigenlijk de hoofdpersoon was. Dat werd me pas weer duidelijk in het derde deel van het boek, toen de andere personages uit beeld waren verdwenen. Zoveel schuttingtaal lezen was leerzaam, maar daar zal ik in de praktijk niet veel aan hebben. Het boek bestaat vooral uit dialoog, dus het leest snel, maar enige vorm van beschouwing over of kritiek op dit fenomeen heb ik er niet in kunnen ontdekken.

Владимир Козлов | Плацкарт

Vladimir Kozlov (Russisch en Engels)
Gopniki op Wikipedia (Russisch)

flickr