Martin Bril | De kleine keizer

Martin Bril – De kleine keizer: Verslag van een passie. Amsterdam, Prometheus, juni 2009 (10), 191 pagina's. April 2008 (1).

Wie van Frankrijk houdt, kan niet om hem heen: Napoleon Bonaparte. Al ruim honderdtachtig jaar dood, en toch is hij nog overal.

Martin Bril maakte een aantal jaar geleden kennis met Napoleon toen hij Corsica bezocht. Daarna las hij een paar boeken over de Franse keizer en ineens was hij Napoleon-gek. Zoals altijd als hij zijn verbeelding wil voeden, ging Bril vervolgens op pad. Hij bezocht slagvelden, archieven, monumenten en musea, in Frankrijk, Oostenrijk, Tsjechië, België en Nederland.

De kleine keizer vertelt niet alleen het verhaal van Napoleon, maar ook het verhaal van een passie. Het is geen geschiedenisboek, eerder een récit anecdotique, zoals de Fransen dat noemen. Het beschrijft deskundig de slag bij Waterloo, en in de vorm van een reisverhaal de aanloop naar die beroemde slag, van Cannes via Grenoble naar de hoofdstad. Het behandelt zwierig de aanwezigheid van de keizer in het hedendaagse Parijs, maar gaat ook in op Napoleons bezoeken aan Nederland en de sporen die die hebben nagelaten.

Voor Bril zijn het humeur en de eetlust van de keizer net zo belangrijk als de iconografie van het Empire en de finesses van het krijgsbedrijf. Hij vertelt over de paarden van Napoleon, maar ook over het gebit van zijn eerste vrouw, de boezem van zijn tweede en de tranen van zijn geheime vrouw. Hij banjert door de sneeuw in Wenen, surft nachtenlang op internet en bezoekt in de brandende hitte bij Waterloo volwassen mannen die soldaatje spelen.

De kleine keizer is een persoonlijk boek, over een ondoorgrondelijke figuur, over eenzaamheid, over de dwaasheid van de geschiedenis en de troost van de petite histoire, over Frankrijk, toen en nu.


Met Napoleon Bonaparte heb ik eigenlijk helemaal niets. De kleine keizer gaat over Napoleon. De ondertitel luidt echter niet voor niets: Verslag van een passie. Grote gedeeltes van dit boek hebben niet alleen betrekking op Napoleon, maar vooral op Brils fascinatie voor de kleine keizer.

In De kleine keizer vind je bewerkte versies van stukken die eerder in de Volkskrant en De Morgen verschenen. Dat zorgde voor mij persoonlijk voor een mix van herkenning en nieuwe stukjes.

Ik lees in sommige recensies kritiek op de nadrukkelijke aanwezigheid van de persoon Bril in dit boek. Dat is echter wat De kleine keizer voor mij juist interessant maakt. Ik begrijp de fascinatie voor deze historische persoon niet, maar al lezend kreeg ik wel een indruk hoe zo’n passie kan ontstaan en volledig uit de hand kan lopen, zeker als het onderwerp van de passie zo veel mogelijkheden biedt: oneindig veel boeken kopen en lezen, soldaatjes verzamelen, nagespeelde veldslagen bijwonen en je held achterna reizen. Het houdt niet op.

Het boek is geschreven in de voor Bril kenmerkende stijl en het leest vlot – op de beschrijvingen van de slag bij Waterloo na. Daar had ik overigens in Oorlog en vrede ook moeite mee, dus wellicht is dat een rode draad in mijn leven.

Bijzonder interessant vond ik de stukjes Nederland (over Napoleon in Nederland), De lange achternaam (over de adellijke Joost, die ook een passie voor Napoleon koestert) en Attractie op zee (over hoe Napoleon op een Engels schip voor de kust van Brixham tot een toeristische attractie verwordt).

De charme van De kleine keizer is dat er niet onophoudelijk met jaartallen en namen wordt gestrooid, maar dat juist meer triviale zaken – wat at de keizer graag, waarom stonden er overal twee bedden in zijn slaapkamers, hoe kwam een waterketel na de mislukte veldtocht tegen Rusland via een lange omweg terecht bij Joseph Luns – worden behandeld. Bijzonder, hoe een onderwerp dat je eigenlijk niet bijster interesseert toch onderhoudend en zelfs grappig kan worden beschreven.

Martin Bril | Het evenwicht
Martin Bril | Rokjesdag
Martin Bril | Buurtgeluiden
Martin Bril | Mijn leven als hond

Martin Bril
Martin Bril op Wikipedia

flickr

Tom Rob Smith | Kolyma

Tom Rob Smith – Kolyma. Amsterdam, Anthos, 2009, 419 pagina's.
Oorspronkelijke Engelse titel: The Secret Speech, vertaald voor Irving Pardoen. 2009 (1, VK).

Een claustrofobische thriller, briljant gecomponeerd en met een meesterlijke gelaagde plot.


Per ongeluk was ik in februari al aan dit boek begonnen, omdat ik me toen niet realiseerde dat Kind 44 het eerste boek over Leo Demidov was. Om de boeken in de juiste volgorde te lezen, heb ik Kolyma eerst weer weggelegd. Over Kind 44 was ik niet onverdeeld enthousiast en zo heeft het vervolgens twee maanden geduurd voordat ik me ertoe kon zetten dit tweede boek te lezen.

Aan Kind 44 heb ik een uitgebreide bespreking gewijd. Dat zal ik met Kolyma niet doen. Ik wil erover kwijt dat ik het boek slechts met moeite heb kunnen uitlezen. Dat komt doordat ik het sinds ik iets schrijf over de boeken die ik gelezen heb als een zwaktebod zie om een boek dat me niet aanstaat weg te leggen.

Misschien had ik dat beter wel kunnen doen, want ik heb me vierhonderd pagina’s geërgerd aan verschillende dingen. Waarom moet je bijvoorbeeld directe rede cursief weergeven, in plaats van tussen aanhalingstekens, zoals wij dat met elkaar in het Nederlandse taalgebied hebben afgesproken? Ook had ik net als bij Kind 44 het gevoel dat het Nederlands stroef las. Of dat aan de originele Engelse tekst ligt of aan de vertaling zelf, kan ik niet beoordelen omdat ik het Engelse origineel niet in handen heb gehad.

Verder deden de hoofdstukken die beschrijven hoe Demidov en zijn hulpje op een gevangenenboot van Magadan naar een van de kampen in Kolyma varen en hoe daar een opstand uitbreekt tijdens een vliegende storm me denken aan Martin Cruz Smiths Polar Star. Het verschil was alleen dat Polar Star me wel boeide, en Kolyma niet.

Tom Rob Smith | Kind 44

Tom Rob Smith op Wikipedia

flickr