Tom Rob Smith | Kind 44

Tom Rob Smith - Kind 44. Amsterdam, Ambo|Anthos, 2008, 439 pagina's.
Oorspronkelijke Engelse titel: Child 44, vertaald door Irving Pardoen.

Het is 1953. Al jaren houdt dictator Jozef Stalin de Sovjet-Unie in een ijzeren greep. In Stalins arbeidersparadijs is een seriemoordenaar actief die kinderen vermoordt. Maar in de Sovjet-Unie zijn zulke misdaden onmogelijk. Er bestaan alleen politieke misdaden. Wie alleen al denkt dat een Sovjetburger tot die moorden in staat is, pleegt een misdaad en kan de kogel krijgen, of sterft een tergend langzame dood in een van de goelags. Voor de dood van de kinderen is altijd een logische verklaring: een ongeluk, buitenlandse spionnen - dossier gesloten. Hoe los je een onmogelijke misdaad op?

Leo Demidov is een jonge, ambitieuze en toegewijde officier van de meedogenloze geheime dienst. Hij kent geen twijfels over het beleid van de communistische partij.
Maar de seriemoordenaar blijft actief en de kindermoorden gaan door. Het lijkt er zelfs op dat de moorden Demidov volgen, dat ze op de een of andere manier met hem te maken hebben. Leo beseft al snel dat hij de moordenaar van al die kinderen, wie het ook is, moet stoppen voordat hij zelf wordt vermoord.
Bij Demidov slaat de twijfel toe. Zijn vijanden binnen de muren van de Loebjanka, het hoofdkwartier van de geheime dienst, ruiken bloed en chanteren hem. Leo moet zijn loyaliteit aan de partij bewijzen, maar dat alleen als hij zijn vrouw Raisa verraadt.


De titel van deze thriller, Kind 44, slaat op het vierenveertigste slachtoffer van een seriemoordenaar in de Sovjet-Unie. Je had volgens de communistische doctrine geen seriemoordenaars in de Sovjet-Unie. Een misdrijf als moord was een uitwas die alleen in het kapitalistische systeem kon voorkomen.

Smith heeft zich voor dit verhaal gebaseerd op de seriemoordenaar Andrei Chikatilo. De Oekraïner Chikatilo pleegde zijn moorden in de jaren 1970 en 1980 en hij werd gearresteerd in 1990. Kind 44 speelt veel eerder: in 1953. Het boek begint in februari, vlak voor het overlijden van Stalin en duurt tot het einde van de zomer 1953.

Smith heeft waarschijnlijk tot deze kunstgreep besloten om gebruik te kunnen maken van een belangrijk psychologisch gegeven: in 1953 was de sovjetsamenleving veel meer doordrongen van angst voor de almachtige overheid en haar geheime diensten en de wens om koste wat het kost het eigen vege lijf te redden dan in de jaren 1970 en 1980. Het leven van het individu is ondergeschikt aan het belang van de staat en je staat er, zodra je als verdachte wordt gezien, helemaal alleen voor. Dat maakt Smiths boek onheilspellender dan het anders zou zijn geweest.

Het resultaat is een spannende thriller, die me tot de laatste pagina’s op het puntje van mijn stoel hield. Toch vond ik het einde van het boek wat teleurstellend, wat te nadrukkelijk gericht op het bereiken van een happy end. Ook had ik toch een meer klassieke detective verwacht dan het zo sterk overheersende thrillerelement.

Ik las Kind 44 in de Nederlandse vertaling. Zo nu en dan had ik het gevoel dat het Nederlands van de vertaling wat wrong. Naast een aantal tikfouten die over het hoofd waren gezien, is het een meer onbestemd gevoel dat de Nederlandse tekst vloeiender had kunnen lopen.

Ook zat een aantal andere dingen me dwars. Zo wordt er in deze Nederlandse vertaling geen thee ingeschonken met een samovar, maar met een somvar. Verder wordt er verschillende keren gesproken over de Tsjeka als de politieke geheime dienst bedoeld wordt. Die term werd in 1953 officieel al meer dan dertig jaar niet meer gebruikt. In de volksmond wordt ook nu nog wel gesproken over tsjekisten, maar voor zover mij bekend wordt de dienst zelf ook in het Bargoens niet meer met de term Tsjeka aangeduid. Of dit alleen in de Nederlandse vertaling zo is, of ook in het Engelse origineel, kan ik niet beoordelen.

In het Engelse origineel zal zeker ook een vrouwelijk personage voorkomen dat de voornaam Ilinaja draagt. Die naam ben ik zelf nog nooit in Rusland tegengekomen. En Smith gebruikt een patroniem nogal eens alsof het achternaam is, terwijl dit toch echt twee verschillende zaken zijn. Het is jammer dat deze dingen toch zo opvallen, als een schrijver zo zijn best doet de juiste lokale details in zijn boek op te nemen.

Aan het einde van Kind 44 wordt de hoofdpersoon, Leo Demidov, in Moskou tot hoofd van een nieuwe afdeling Moordzaken gebombardeerd. De oprichting van die afdeling wordt wel in een mooi ideologisch kader geplaatst: de moorden die onderzocht moeten worden kunnen alleen gepleegd zijn onder invloed van het Westen en dit soort ongewenste invloeden van buiten de grenzen moet met wortel en al worden uitgeroeid.

Hoewel ik dus mijn bedenkingen heb, vind ik deze thriller wel interessant genoeg om ook het tweede deel over Demidov, Kolyma, een kans te geven. Het boek is al in huis gehaald via de Openbare Bibliotheek.

Tom Rob Smith op Wikipedia

flickr