Marona van den Heuvel | Bentleys in de steppe

Marona van den Heuvel - Bentleys in de steppe: Een portret van het moderne Kazachstan. Amsterdam/Antwerpen, Atlas, 2008, 239 pagina's.

Wat is het hart van Kazachstan, een land met een oppervlakte van vijf keer Frankrijk, met eindeloze steppes en kilometershoge besneeuwde bergtoppen? Zit er een kern van waarheid in Borat, de film van de Britse komiek Sacha Baron Cohen? Vind je het ware Kazachstan in de uit het moeras opgetrokken hoofdstad Astana, met z'n oliebaronnen, Hummers, Bentleys, en shopping malls? Of eerder in het oude moederland van de nomaden die met hun kamelen en de geesten van hun voorouders in joerten op de steppe woonden? Is Kazachstan vooral de grootste nucleaire testsite en afvaldump van de voormalige Sovjet-Unie? Of maken de inwoners - de ruim honderd etnische groepen waarvan vele in Kazachstan zijn beland omdat zij door Stalin werden verbannen - het land tot wat het is?
Marona van den Heuvel gaat in dit boek op zoek naar het echte Kazachstan. Ze bezoekt werkelijk elke uithoek van dit fascinerende land en vertelt op bevlogen en informatieve wijze over de stormachtige opmars die het land momenteel maakt, en ook over de diepgewortelde cultuur en tradities.

Marona van den Heuvel werkte voor Buitenlandse Zaken in Den Haag, Madrid en Hanoi. Sinds 2004 schrijft zij in Kazachstan als freelancer voor onder andere Trouw, Elsevier en Internationale Samenwerking.


Bentleys in de steppe sluit, net als Terekhovs Kamenny most aan op Figes’ Stalin’s Whisperers. Bentleys in de steppe bestaat uit een aantal journalistieke stukken over Kazachstan. Eén van die stukjes is een interview met een negentigjarige vrouw die het kamp ALZHIR (speciaal voor vrouwen van mannen die als ‘vijand van het volk’ waren veroordeeld) in Kazachstan overleefde.

De titel suggereert dat Van den Heuvel zich vooral focust op de huidige olieboom die Kazachstan doormaakt. Dat is echter niet helemaal juist. Een groot aantal stukken heeft daar inderdaad betrekking op, maar er is ook aandacht voor de plattelandsbevolking, die niet deelt in de weelde van de oliebaronnen en voor de kleurrijke, tragische geschiedenis van het land.

Van den Heuvel schrijft vlot en makkelijk leesbaar. Omdat mijn kennis van Kazachstan bijzonder klein is, kan ik niet goed beoordelen of de gepresenteerde feiten juist zijn. Wel vielen me twee onjuiste beweringen over Rusland op. Van den Heuvel beweert dat Catharina de Grote getrouwd was met Peter de Grote. Dat dit niet mogelijk, blijkt uit het geboortejaar van Catherina (1729) en het jaar van overlijden van Peter de Grote (1725). Catherina was wel getrouwd met Peter III. Ook meldt zij dat de Russen op 8 januari het ‘Russisch-Orthodoxe nieuwjaar’ vieren. De Russen vieren het Russisch-Orthodoxe Kerst op 7 januari. Sommigen vieren vervolgens op 14 januari nog eens ‘Oud nieuwjaar’. Die datum 8 januari is dus volledig uit de lucht gegrepen.

Je moet er dan als lezer maar op vertrouwen dat de overige feiten wel kloppen… Positief is in ieder geval wel, dat het boek een landkaart én een literatuurlijst bevat. Ook vind ik het hartverwarmend hoe Van den Heuvel door het hele boek heen haar best doet de vreemde voorstellingen over Kazachstan die zijn ontstaan na de film Borat: Cultural Learnings of America for Make Benefit Glorious Nation of Kazakhstan te ontzenuwen. Alleen daarom al zou je deze bundel moeten lezen.

flickr