Gary Shteyngart | The Russian's Debutante Handbook

Gary Shteyngart – The Russian Debutante’s Handbook. New York, Riverhead Books, z.j. (8), 476 pagina’s. May 2003 (1, paperback edition), June 2002 (1, hardcover edition).

This national bestseller is a wildly original, brilliantly crafted novel about a young Russian immigrant's misadventures while trying to figure out what it means to be an American.


Dinsdag 14 juni 2011 werd bekend dat Ruud Gullit ontslagen zou worden als trainer van de voetbalclub Terek Grozny. Dat werd aangekondigd door Ramzan Kadyrov, de president van de Tsjetsjeense republiek, die een autonome status heeft binnen de Russische Federatie. Kadyrov is ook de eigenaar van de voetbalclub Terek Grozny. Toen ik dat bericht las, werd ik getroffen door de raakvlakken met The Russian Debutante’s Handbook, dat ik juist een dag daarvoor had uitgelezen. In The Russian Debutante’s Handbook wekt de hoofdpersoon, Vladimir Grishkin, immers ook de woede van zijn baas. Die baas geniet net als Kadyrov een twijfelachtige reputatie.

Daarmee houdt de gelijkenis met Gullits Tsjetsjeense avontuur echter wel op. Shteyngarts held Vladimir Grishkin is een Russische Jood, die als kind met zijn ouders vanuit Leningrad naar de Verenigde Staten is geëmigreerd. Tot grote teleurstelling van vooral zijn moeder mist Vladimir iedere wens om de Amerikaanse droom waar te maken: hij leidt op zijn vijfentwintigste een rustig leven in New York, waarhij voor een laag salaris fungeert als contactpersoon voor nieuwe Russische immigranten.

Vladimir maakt echter kennis met een gefortuneerde Amerikaanse. Dat blijft niet zonder gevolgen: hij is weliswaar gelukkig, maar hij is ook binnen een paar maanden door al zijn reserves heen. Omdat er geld verdiend moet worden gaat Grishkin in op het aanbod van de vader van een 'zakenman', die de fictieve (aan Praag herinnerende) stad Prava tot zijn werkterrein rekent. Vladimir moet deze vader, the Fan Man, aan het Amerikaanse staatsburgerschap helpen. Is dat eenmaal gelukt, dan kan Vladimir afreizen naar Prava, de hipste stad in Midden- en Oost-Europa aan het begin van de jaren 1990. Daar zal Vladimir gaan werken voor the Groundhog.

The Russian Debutante’s Handbook is een hilarische roman. Shteyngart neemt zowel zijn oude als zijn nieuwe vaderland op de hak. Hij doet dit zo humoristisch, dat ik meerdere keren hardop in lachen uitbarstte. Vooral de eigenaardigheden van de Russische immigranten die Shteyngart beschrijft zijn herkenbaar. Prettig ook vond ik de mix van Engels en Russisch die Shteyngart gebruikt, wat voor mij in ieder geval bijdroeg aan het hilarische karakter van de roman.

Vladimir maakt zich op vernunftige manieren schuldig aan oplichting en verduistering. Dat deed me denken aan Chichikov, de hoofdpersoon van Gogol’s Dode zielen en aan Ostap Bender, de hoofdpersoon van Ilf en Petrovs De twaalf stoelen. In deze drie romans zetten de schrijvers de streken van hun hoofdpersonen in om via hilarische, vaak sterk overdreven gebeurtenissen kritiek te leveren op de samenleving waarin zij leven. Shteyngart doet dit zelfs met meerdere gemeenschappen. In het eerste gedeelte van het boek wordt de Russische immigrantengescheenschap in de Verenigde Staten afgezet tegen de 'echte' Amerikanen, die vergeten zijn dat zij zelf ook niet meer dan afstammelingen van immigranten zijn. In het tweede gedeelte van het boek wordt het leven van expats in Midden – en Oost-Europa afgezet tegen het leven van de lokale bevolking en tegen de gemeenschap van lokale en internationale criminelen.

The Russian Debutante’s Handbook is een zeer onderhoudende roman, die je een aantal prettige dagen zal bezorgen. De roman is ook zeker interessant als je wat minder gefascineerd bent door Rusland dan ik.

Gary Shteyngart | Absurdistan

The Russian Debutante's Handbook op Wikipedia (Engels)
Gary Shteyngart op Wikipedia (Engels)

flickr