Ingo Schulze | Adam und Evelyn

Ingo Schulze – Adam und Evelyn. Berlin, Berlin Verlag, 2008 (5), 314 pagina's.

Spätsommer 1989, Ferien am Balaton - plötzlich öffnet Ungarn die Grenze, und der verbotene Westen mit all seinen Verlockungen ist zum Greifen nah. In dieser Situation entdekt Ingo Schulze den Mythos von Adam und Eva. Entstanden ist eine große Tragikomödie über Verbot und Erkenntnis und die Suche nach dem wahren Paradies.


De bovenstaande flaptekst beschrijft Adam und Evelyn als een tragikomedie. Dat is, vind ik, een juiste beschrijving van het genre van deze roman over deze twee Oost-Duitsers. Zij, Evelyn, betrapt hem, Adam, op overspel. Adam is kleermaker en wordt door zijn dankbare vrouwelijke klanten vaak ook nog in natura beloond.

Ondertussen is het de zomer van 1989. Al voor de ontdekking van Adams overspel stond het stel voor de vraag of ze eind augustus, begin september voor een vakantie naar het Balatonmeer in Hongarije zouden afreizen. Omdat er in die periode volop werd gespeculeerd over het openen van de grenzen door de Hongaarse autoriteiten gaat het hier om meer dan een simpele vakantie, maar om de vraag of Adam en Evelyn een poging moeten wagen om naar het westen te vluchten.

Nadat Evelyn Adam betrapt heeft, reist zij met een West-Duitse vriend en een Oost-Duitse vriendin naar het Balatonmeer. Adam reist haar achterna. Hij wil hoe dan ook proberen Evelyn terug te winnen. Uiteindelijk reizen ze samen via de inmiddels geopende Hongaars-Oostenrijkse naar het westen – eerst naar Oostenrijk, later naar Beieren.

In Oostenrijk en Beieren wordt ook duidelijk waarom de hoofdpersonen Adam en Evelyn heten en vind je een aanwijzing hoe je de vlucht van het oosten naar het westen zou kunnen zien. In een Oostenrijks hotel vindt Adam een bijbel in een nachtkastje. Voor het eerst leest hij het scheppingsverhaal en hoe Adam en Eva uit het paradijs werden verdreven. Voor Adam houdt zijn vlucht naar het westen in dat hij uit het paradijs wordt verdreven. In West-Duitsland zit niet niemand te wachten op een man die kleding-op-maat maakt. Hij verliest daar al zijn zin tot ondernemen. Voor Evelyn houdt de vlucht juist geen verdrijving uit het paradijs in. Zij mag in de DDR niet studeren en is daardoor veroordeeld tot baantjes waarin zij zichzelf nooit zal kunnen ontplooien. De vlucht naar West-Duitsland geeft haar juist hoop op het verwezenlijken van haar dromen: zelf kiezen wat zij wil doen met haar leven.

Tegelijkertijd kun je het voortdurende overspel van Adam zien als een moderne variant van het bijbelse verbod op het eten van de appel. Door dit overspel riskeert Adam immers zijn eigen verblijf en, ongewild, ook dat van Evelyn in het land dat Adam als paradijs ervaart: de DDR.

Het verhaal in Adam und Evelyn draait zo rond twee thema’s: de verhouding tussen Adam en Evelyn en de vraag wat je moet doen als de onwaarschijnlijke kans om naar het westen te vluchten zich lijkt voor te doen. Laat je alles achter in de hoop dat het in dat nieuwe land beter wordt, of blijf je waar je zit en wacht je daar mogelijke veranderingen af.

Schulze beschrijft deze thema’s vooral door middel van dialogen, die ik bij vlagen bijzonder grappig vond. Doordat die vele dialogen leest de roman vlot. Je moet echter wel nauwkeurig blijven lezen, omdat zaken eerder gesuggereerd worden dan nadrukkelijk benoemd.

Adam und Evelyn heeft mij geraakt. Onder het lezen herinnerde ik mij de beelden van de DDR-burgers die zich in de BRD-ambassade in Boedapest hadden verschanst en hun blijdschap toen zij toestemming kregen om per trein naar West-Duitsland af te reizen. In een Europa waarin het vrij verkeer van mensen tegenwoordig – gelukkig – heel normaal is, herinnert dit boek je er pijnlijk-komisch aan dat velen van ons dit recht pas kort geleden hebben verworven, en dat vrijheid iets is dat je moet koesteren.

Ingo Schulze | 33 Augenblicke des Glücks
Ingo Schulze |Handy

Ingo Schulze (Duits)
Ingo Schulze op Wikipedia

flickr