Dave Eggers | Wat is de Wat

Dave Eggers – Wat is de Wat: De autobiografie van Valention Achak Deng. Lebowski, 2009, 447 pagina’s. 2006 (1, Verenigde Staten).
Oorspronkelijke Engelse titel: What is the What, vertaald door Wim Scherpenisse en Gerda Baardman.

Wat is de Wat is het verhaal van Valentino Achak Deng, een jongen die een vluchteling wordt in het door oorlog verscheurde Zuid-Soedan. Zijn reis, van bijna bijbelse proporties, brengt hem in contact met vijandelijke soldaten, rebellen, hyena’s en leeuwen, ziekte en hongersnood, en de dodelijke murahaleen – dezelfden die op dit moment Darfur teisteren. Het biedt een onthullend en ontluisterend portret van een land in staat van bloedige oorlog, en van een jongen die van de ene in de andere onwerkelijke situatie wordt gekatapulteerd.

Wat is de Wat is spraakmakend, opwindend en herhaaldelijk hartverscheurend – een onmisbaar boek.


Afgelopen zomer haalde de strijd in Soedan het nieuws. Nadat begin dit jaar de bevolking in een referendum was geraadpleegd, werd op 1 juli 2011 de onafhankelijke Republiek Zuid-Soedan uitgeroepen. In de weken na het uitroepen van de zelfstandigheid volgende nog een krantenartikel hier of een nieuwsitem daar, maar inmiddels is het weer net zo stil rond Soedan en Zuid-Soedan als daarvoor. Die stilte doorbreken, aandacht vragen voor wat er in dat land (of inmiddels die landen) aan de hand is, dat is wat Dave Eggers en Valentino Achak Deng voor ogen stond met dit boek.

Die opzet is wat mij aangaat geslaagd. Ik wist wel over de problemen in Darfur, maar dat de problemen grootschaliger zijn en al veel langer duren, dat was mij tot nog toe niet bekend. Omdat het leven en lot van Valentino Achak Deng zo beïnvloed wordt door de gebeurtenissen in Soedan en de regio waarin Soedan zich bevindt, dringt de toestand meer tot je door dan je lief is.

De ondertitel van het boek luidt De autobiografie van Valentino Achak Deng. Als ik het me goed herinner, heeft Deng zijn geschiedenis verteld aan Eggers, die het vervolgens tot een roman heeft omgevormd. Eggers gebruikt als vorm een raamvertelling: in het heden vertelt hoofdpersoon Deng, inmiddels volwassen en tot de Verenigde Staten toegelaten als vluchteling, hoe hij als kind op drift raakt, nadat zijn geboortedorp meerdere keren wordt aangevallen. Er volgt een verschrikkelijke odyssee te voet, vol ontberingen die je niemand toewenst en de angst om de dood van zijn familie, gevolgd door en een uitzichtloos bestaan in verschillende vluchtelingenkampen, tot dan eindelijk het onwaarschijnlijke gebeurt: Deng mag zich in de Verenigde Staten vestigen. Een droom komt uit. Het leven in de Verenigde Staten blijkt echter al snel evenmin makkelijk te zijn.

Ik heb het moeilijk gehad met dit boek. Zo heb ik erg moeten wennen aan de de stijl, de taal van het boek. Ik las de Nederlandse vertaling, waardoor ik niet kan beoordelen of de vertaling naar het Nederlands hiervan de oorzaak is, of dat dit is hoe Eggers schrijft, of hoe Deng praat. Ik heb meerdere keren op het punt gestaan het boek weg te leggen. Dat de beschreven gebeurtenissen zo hartverscheurend zijn, droeg eerst ook al niet bij aan de wil om door te zetten. Toch heeft het verhaal me op een gegeven moment gegrepen en moest het worden uitgelezen.

Wat is de Wat is geen boek om op vakantie of vlak voor het slapengaan te lezen. Het is wel een boek dat gelezen moet worden, om te begrijpen waarom mensen zo massaal op drift raken en om te begrijpen hoezeer die mensen vervolgens afhankelijk worden van anderen, willen zij kunnen overleven, of, beter nog, een nieuw bestaan opbouwen.

Dave Eggers

flickr