Владимир Маканин - Андеграунд, или герой нашего времени. Москва, Вагриус, 1999г., 556 страниц.
(Vladimir Makanin - Underground, ili geroy nashego vremeni. Moskva, Vagrius, 1999, 556 pagina's).
Роман Владимира Маканина навзан рискованно и многообещающе. Даже звучание «имени» героя - Петрович - вызывает в памяти лермонтовского офицера, гениально угаданный тип, мимо которого не прошли и другие русские писатели, помещая своего героя то на обломовский диван, то в подполье, то «на дно».
Для героя романа Маканина подполье («общага», «психушка») - это тоже не только образ жизни, но и образ мыслей. Петрович - бездомный, безбытный, даже в условиях отсутствия цензуры не пытающийся напечататься писатель.
А «наше время»? Муравейник людей, водоворот событий: «новые русские» и «новые нищие», митинги, постсоветские кабинеты, криминал - панорама взбаламученной жизни, в которой герой с завидным упорством отстаивает свое «я».
Dit boek van Makanin is in het Nederlands verschenen onder de titel Underground of een held van onze tijd, vertaald door Arthur Langeveld. Over het algemeen wordt deze vertaling geprezen als een meesterwerk, dus ik zou een lans willen breken voor dit boek in de Nederlandse vertaling.
Zelf heb ik mij door het Russische origineel geworsteld. Worstelen inderdaad, door mijn voorgeschiedenis met het boek. Rond de eeuwwisseling was ik al eens in dit boek begonnen, maar toen was mijn Russisch absoluut ontoereikend om dit complexe verhaal te kunnen volgen. Het gevolg was dat ik het na zo’n 200 pagina’s heb opgegeven. Vorige maand werd ik bevangen door een moedige bui, en heb ik het boek opnieuw van de boekenplank gepakt.
Het was een geruststellende gedachte dat ik het Russisch nu veel beter kon volgen, ook al verwachtte ik voortdurend dat ik toch weer zou stranden. Gelukkig kon ik dit keer wel inzien hoe Makanin speelt met taal. Daar waar ik tegen problemen aanliep, werd mij verteld dat Makanin wel erg ongangbare woorden, met specifieke bijbetekenissen gebruikt, die voor een buitenlander moeilijk te begrijpen zijn. Dit is ongetwijfeld waarom de Nederlandse vertaling van Langeveld zo geprezen wordt.
De roman handelt over Petrovitsj, een schrijver die onder de communisten niet mocht publiceren en daardoor in de underground verzeild raakte. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie mist Petrovitsj opnieuw de aansluiting. Hij heeft dan al jaren niets meer geschreven. Hij houdt zich in leven door in een huurkazerne op de appartementen te passen van mensen die langere tijd ergens anders verblijven en het meeste van zijn moeizaam verdiende geld wordt omgezet in wodka.
Makanin beschrijft Petrovitsj ‘onderwereld’, waarin drank, geweld, seks, vernedering, bedrog en wantrouwen iedere dag bepalen. Het is beklemmend om episode na episode met al deze ellende te worden geconfronteerd. Daarbij ontbreken lange morele of anderszins filosofische oordelen van een alwetende verteller. Alles wordt beschreven vanuit het standpunt van Petrovitsj, die om zich heen kijkt en over het algemeen niet oordeelt.
En als Petrovitsj wel oordeelt, wordt het alleen maar erger. Als gevolg daarvan pleegt hij twee moorden. Na de tweede moord komt Petrovitsj in het psychiatrische ziekenhuis terecht waar zijn broer al meer dan twintig jaar wordt verpleegd. Om ervoor te zorgen dat Petrovitsj zijn misdaad bekent, wordt hij platgespoten. Het hoofdstuk waarin Makanin beschrijft hoe ook Petrovitsj uiteindelijk op het randje van een bekentenis balanceert, vond ik werkelijk meesterlijk geschreven.
Wil je iets kunnen begrijpen van het huidige Rusland, dan is het goed om terug te kijken naar de jaren direct na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, begin jaren 1990. Het beeld dat in deze roman van de Russische samenleving in die tijd wordt geschetst is niet fraai. Het leven is nog meer een strijd van ieder voor zich geworden, waarbij zij die dak- en werkloos zijn extra hard moeten vechten om te overleven. In die zin is deze roman een bijzonder tijdsdocument. Laat je niet afschrikken door de omvang van de roman en lees dit boek!
Владимир Маканин | Один и одна
Владимир Маканин | Испуг
Vladimir Makanin op Wikipedia
flickr
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Mijn vertaling van de tekst op de achterflap:
BeantwoordenVerwijderenDeze roman van Vladimir Makanin wordt riskant en veelbelovend genoemd. Zelfs de klank van de naam van de held – Petrovitsj – roept herinneringen op aan Lermontovs officier, het geniaal geraden type, waaraan andere Russische schrijvers evenmin voorbij konden gaan. Zo kwam hun hun held nu eens op Oblomovs bank terecht, dan weer in het ondergrondse, of “op de bodem”.
Voor de held van de roman van Makanin is het ondergrondse (“de huurkazerne”, “het gekkenhuis”) niet alleen een manier van leven, maar ook een manier van denken. Petrovitsj is dakloos, heeft geen middelen van bestaan en is een schrijver die zelfs wanneer de censuur niet langer bestaat niet probeert zijn werk uit te geven.
En “onze tijd”? Een mierenhoop van mensen, een maalstroom van gebeurtenissen: “Nieuwe Russen” en “Nieuwe Armen”, meetings, postsovjet kabinetten, criminaliteit – een panorama van een verward leven, waarin de held met benijdenswaardige koppigheid zijn eigen “ik” verdedigt.