Claudia Rusch | Aufbau Ost

Claudia Rusch - Aufbau Ost Unterwegs zwischen Zinnowitz und Zwickau.
Frankfurt am Main, S. Fischer Verlag, 2009, 191 pagina's.

Zwanzig Jahre Aufbau Ost - was ist vergangen, was ist entstanden? Was bleibt und was wächst jenseits von Trabi-Ralleys und Pittiplatsch? Claudia Rusch hat sich zwischen Zinnowitz und Zwickau auf Spurensuche gemacht: Nach einer Vergangenheit, die in die Gegenwart reicht, und nach einer Zukunft, die Aufbruch und Aufbau bedeutet. Sie hat Geschichten augeschrieben, die ohne Klischees, voller Wärme und mit klarem Blick von einem Land und seinen Menschen erzählen, das seit zwanzig Jahren unterwegs ist in eine neue Realität.


Aufbau Ost verscheen in 2009, twintig jaar na de val van het Oost-Duitse regime. In deze verhalen, waarvan een aantal sterk autobiografisch is getint, analyseert Rusch wat er voor, maar vooral wat er na die val is gebeurd. Zo bespreekt ze de 'Ostalgie', die de afgelopen tien jaar zo enorm opgeld deed of de manier waarop hele Oost-Duitse steden tot bijna onherkenbare moderne steden worden omgevormd.

Rusch heeft de hele voormalige DDR doorkruist, op zoek naar de veranderingen sinds het uiteenvallen van de DDR. Rusch weet in de verhalen waarmee ze van haar reizen is thuisgekomen op een bijzonder prettige manier eigen herinneringen met algemene feiten en achtergronden te combineren. Dat zorgt keer op keer voor uiterst leesbare, essay-achtige verhalen, waarin een serieuze toon wordt afgewisseld met een lichtvoetiger toon. Soms verschijnen er zelfs anekdotische verhalen.

Bijzonder indrukwekkend vond ik het openingsverhaal, waarin Rusch beschrijft hoe zij probeert te achterhalen onder welke omstandigheden haar grootvader zo'n veertig jaar eerder in politiecel is overleden. Die omstandigheden zijn nooit opgehelderd door de DDR-autoriteiten.

Ronduit openhartig is Rusch als ze in een ander verhaal uitlegt hoe zij er zelf aan heeft moeten wennen dat zij niet langer DDR-burger, maar burger van dat andere Duitsland was. Dat valt niet mee, blijkt, als je jarenlang bent blootgesteld aan indoctrinatie waarin wordt gesteld dat dat andere Duitsland het foute Duitsland is. Tegelijkertijd vertelt ze hoe blij ze is met de kansen die dat andere Duitsland haar heeft gegeven.

Ook het verhaal over het bezoek aan het stukje grens dat de vader van Rusch tijdens zijn diensttijd heeft bewaakt, onderwijl hopend dat er niemand tijdens zijn wacht zou proberen de grens over te steken, bezorgde me opnieuw kippenvel. Dat is het al eens gelezen had in de bundel Grenzübergänge deed daar niets aan af.

Aufbau Ost is een ontroerende verhalenbundel, waarin Rusch probeert te achterhalen wat er gebeurt als een systeem en land ophouden te bestaan. Wat gebeurt er met de mensen die er wonen, hoe ontwikkelt die stuurloze ruimte zich, wordt het er beter? Het heeft in ieder geval een bijzonder interessant en leesbaar boek opgeleverd!

Claudia Rusch op Wikipedia (Duits)

flickr