Wiesław Myśliwski | Over het doppen van bonen

Wiesław Myśliwski - Over het doppen van bonen. Amsterdam/Antwerpen, Em. Querido's Uitgeverij BV, 2010 (2), 383 pagina’s. 2010 (1, Nederland), 2006 (Polen, 1).
Originele Poolse titel: Traktat o łuskaniu fasoli, vertaald door Karol Lesman.

Eindelijk vertaald in het Nederlands: de met de prestigieuze Nike-literatuurprijs bekroonde roman van Wiesław Myśliwski - een van de belangrijkste hedendaagse schrijvers van Polen.

De beheerder van een terrein met vakantiehuisjes ontvangt een onverwachte bezoeker, die bonen bij hem koopt. Terwijl ze die samen doppen, vertelt hij hem het verhaal van zijn leven. De onbezorgde kindertijd op het Poolse platteland, ruw beëindigd door de Tweede Wereldoorlog, zijn opleiding tot elektricien, zijn jaren in West-Europa als saxofonist, zijn werk ten slotte als huisjesbeheerder op de plek waar vroeger zijn dorp stond en waar zijn familie vermoord werd. Vol melancholie én met humor vertelt hij in een onophoudelijke monoloog over het lot en het toeval. Over het doppen van bonen is een imposant episch panorama, dat tegelijk de geschiedenis is van de mensen in de twintigste eeuw.


Over het doppen van bonen is een ongewone roman. Alleen al door de vorm die de schrijver heeft gekozen: een oude man vertelt zijn levensverhaal in de vorm van een monoloog die de hele roman beslaat aan een onbekende, die bonen bij hem komt kopen. De bonen hoeven alleen nog maar even gedopt te worden. De oude man vertelt ondertussen zijn verhaal zoals dat gaat in een echt gesprek: van de hak op de tak, met uitgebreide zijpaden.

De oude man was een kleine jongen toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Hij overleeft op wonderbaarlijke wijze een aanval door de Wehrmacht op zijn dorpje, komt bij een groep partizanen terecht en leert na de oorlog een vak op een soort kostschool, waar losgeslagen jongeren en passant ook heropgevoed worden door de nieuwe machtshebbers, de communisten. Het is de bedoeling dat hij als elektricien zijn zijn steentje bij zal dragen aan de opbouw van de nieuwe samenleving. Uiteindelijk kan hij dat niet waarmaken: hij wordt saxofonist, en keert niet terug van een reis naar het buitenland. Pas na de val van de communisten keert hij als beheerder van een aantal vakantiehuisjes terug naar zijn geboortegrond.

De man vertelt een heel persoonlijk verhaal. Zijn leven is echter zo beïnvloed door de Poolse geschiedenis uit de tweede helft van de twintigste eeuw, dat Over het doppen van bonen ook leest als een boek over de geschiedenis van Polen.

Tegelijkertijd vertelt de oude man zijn verhaal met een glimlach, waardoor je als lezer (of luisteraar) ook mee moet glimlachen. De scene waarin hij beschrijft hoe hij een vilten hoed wil kopen in een plaats waar hij met een overvolle trein naartoe is gereisd, is hilarisch. Myśliwski beschrijft de absurditeit van de communistische planeconomie meesterlijk.

Over het doppen van bonen is een boek dat niet makkelijk wegleest. Dat komt vooral door het niet chronologisch vertellen van het leven van de oude man. Maar dat betekent niet dat het boek niet de moeite waard is, integendeel, het is een bijzonder indrukwekkende roman. Prachtig geschreven, met een consequent doorgevoerde literaire vorm – een absolute aanrader.

Wiesław Myśliwski op Wikipedia (Engels)

flickr