Marlene van Niekerk | Triomf

Marlene van Niekerk - Triomf. Amsterdam, Rainbow Pockets, april 2008, 479 pagina's. Oorspronkelijke Afrikaanse titel: Triomf, vertaald door Riet de Jong-Goossens en Robert Dorsman. Eerste Afrikaanse uitgave: 1994, eerste Nederlandse uitgave: 2000.

De broers Pop en Treppie Benade wonen samen met hun zus Mol en haar zoon Lambert in Triomf, een wijk voor arme, blanke Afrikaners in Johannesburg. Aan de vooravond van de eerste democratische verkiezingen in Zuid-Afrika leeft de familie toe naar de verjaardag van Lambert. Wat gebeurt er na de verkiezingen en krijgt Lambert zijn verjaardagscadeau? Triomf is een roman over een gezin dat zijn weg probeert te vinden in een maatschappij verscheurd door geweld en racisme. In dit alom geprezen boek laat Marlene van Niekerk de rauwe, ontspoorde kant van Zuid-Afrika zien.


Heb je het eind van de jaren ’80 in Nederland doorgebracht, dan denk je bij het lezen van dit boek of je nu wilt of niet aan de familie Flodder. De eerste indruk van deze familie, bestaande uit twee broers, hun zus en haar zoon, is dat het een losgeslagen zootje ongeregeld is. Gaandeweg blijkt dat de familie Flodder nog een tamelijk onschuldige familie is in vergelijking met de familie Benade.

De familie is blank, maar ze behoort tot de armste onderlaag van die blanke bevolking, die net zo weinig kansen kreeg tijdens het apartheidsregime in Zuid-Afrika als de zwarte en gekleurde bevolking. Het gevolg is dat het gezin een uitzichtloos bestaan leidt in de wijk Triomf in Johannesburg, die gebouwd is op de resten van een in de jaren ’50 platgewalste zwarte wijk. Toch voelt de familie zich verheven boven de andere bevolkingsgroepen en klampt zij zich, op zoek naar een gevoel van geborgenheid, aan elkaar vast.

Vanaf het begin echter is duidelijk dat er een geheim is binnen de familie. Zoon Lambert weet niet dat Pop, Treppie en Mol broer en zus zijn, noch dat niet helemaal duidelijk is wie van de broers nu zijn vader is. Ook is vanaf het begin duidelijk dat de incest zich in de volgende generatie voortzet. Bij gebrek aan een beter maakt zoon Lambert namelijk ook gebruik van de seksuele diensten van moeder Mol. Tussen de vier gezinsleden is er voortdurend sprake van dreigend geweld. De belofte dat Lambert voor zijn veertigste verjaardag een bezoek van een prostituee cadeau krijgt, zet de verhoudingen nog eens extra op scherp.

Na Lamberts veertigste verjaardag zullen bovendien de eerste verkiezingen na de afschaffing van de apartheid plaatsvinden. De campagne die daarvoor gevoerd wordt en de maatschappelijke spanningen rond die verkiezingen vormen een rode draad. De Benades denken dat na de verkiezingen “de hel zal losbreken” en dat zij hun heil beter “in het noorden” kunnen zoeken. Er worden dan ook driftig voorbereidingen getroffen voor als het moment daar is.

Wat opvalt in deze roman is dat de hoofdstukken steeds vanuit het perspectief van één van de personages is geschreven, waarbij Van Niekerk veel gebruikmaakt van interne dialoog. Ieder personage heeft zijn eigen manier van omgaan met taal en dat vindt zijn weerslag in de taal die in de verschillende hoofdstukken gebruikt is. Kijk bijvoorbeeld niet op van zinsnedes als “hun hebben” of “fatsoendelijk”. Een slimme vondst van de schrijfster, die voor zover je kunt overzien zonder het origineel te hebben gelezen goed is weergegeven door de vertalers.

Ook vallen de vele verwijzingen naar bijbelse teksten op, vooral in de hoofdstukken waarin de wekelijkse bezoeken van twee Jehovagetuigen worden beschreven. Het wekt de indruk dat de broers en zus religieus zijn opgevoed, maar het staat haaks op het dagelijks leven dat zij met elkaar leiden. Door hun gedrag en uitspraken ogen de personages onsympathiek, maar Van Niekerk weet toch ook compassie te wekken, juist door de uitzichtloosheid van de situatie waarin de familie zich bevindt te benadrukken.

Van Van Niekerk las ik eerder de roman Agaat. Bij die roman had ik wat aanloopproblemen, maar dat was bij deze roman niet het geval. Je weet als lezer weliswaar dat het niet anders dan slecht kan aflopen, maar de roman is zo geschreven dat je toch wilt doorlezen om uit te vinden hoe het dan precies afloopt. Dat zal ik hier natuurlijk niet uit de doeken doen, dat kun je beter zelf lezen.

Marlene van Niekerk | Agaat

Marlene van Niekerk op Wikipedia

flickr