Katja Lange-Müller | Die Letzten

Katja Lange-Müller - Die Letzten Aufzeichnungen aus Udo Posbischs Druckerei. Köln, Kiepenheuer & Witsch, 2000 (3), 135 pagina's. 2000 (1).

Eine Frau und drei Männer am Rande der Gesellschaft, tickende Zeitbomben in Menschengestalt, bilden die Belegschaft von Udo Posbischs privater Druckerei im Ostberlin der 70er Jahre. Der erste Roman der Berliner Schriftstellerin Katja Lange-Müller ist ein Meisterwerk des lakonischen Humors und der sprachlichen Präzision.


Dit is een bijzonder boekje. In vier delen (of eerder hoofdstukken) worden de vier medewerkers van een drukkerij in Oost-Berlijn in de jaren 1970 beschreven. Het vierde deel staat los van de eerste drie. In de eerste plaats omdat het in een niet nader genoemd heden speelt, maar ook doordat het in briefvorm is geschreven en doordat er een gedeeltelijke uitleg van de sluiting van de drukkerij wordt gegeven.

De vier personages hebben één ding gemeen: zij zijn allen om verschillende redenen mislukt in het leven. Die redenen worden per personage in ieder deel besproken. Des te ironischer is het dat zij een uitstervend beroep, het zetten van tekst met loden letters, uitoefenen, waardoor zij na de sluiting van deze drukkerij eigenlijk overbodig zijn geworden op de arbeidsmarkt.

Lange-Müller gebruikt de taal op een heel precieze, haast poëtische manier om een wereld te beschrijven waarvan je weet dat deze bestaan heeft, maar waarvan je tegelijkertijd het gevoel krijgt dat het surrealistisch bedoeld zou kunnen zijn. De bijzondere eigenschappen van de hoofdpersonages, de vreemde voorvallen en het zo afwijkende vierde deel, dat me eerst nogal vreemd voorkwam, versterken dat gevoel.

Interessant vond ik het idee om verborgen boodschappen in een tekst te verstoppen door de tekst zo te zetten dat de spaties tussen woorden een letter vormen. Ik had de neiging om dit boekje zelf op verborgen boodschappen te onderzoeken.

Uit verschillende reacties op internet begrijp ik dat er wisselend is gereageerd op deze kleine roman. Ik ben niet onverdeeld enthousiast – het vierde deel kwam op mij over als een soort noodgreep om het verhaal rond te breien –, maar het heeft me in ieder geval wel nieuwsgierig gemaakt naar ander werk van deze schrijfster.

Katja Lange-Müller | Böse Schafe

Katja Lange-Müller op Wikipedia (Duits)

flickr