Chaim Potok | De hand van de golem

Chaim Potok – De hand van de golem. ’s-Gravenhage, BZZTôH, september 1995 (4), 159 pagina’s. Juni 1995 (1). Oorspronkelijke Amerikaanse titel The Golem’s Hand, vertaald door Marianne Verhaart.

Wanneer de negenentachtigjarige timmerman Leo Shartov na een huwelijk van dertig jaar zijn vrouw verliest, gaat hij na een aantal maanden van besluiteloosheid in de buurt van zijn dochter wonen. Zij is onlangs met haar man verhuisd naar een woning die nodig moet worden opgeknapt omdat zij een kind verwacht. Leo biedt aan de kamer te verbouwen die voor de nieuwe baby, zijn eerste kleinkind, gebruikt zal worden.

Terwijl Leo gestaag vordert met zijn werkzaamheden, komen lang onderdrukte herinneringen uit een ver verleden naar boven, herinneringen aan de tijd dat hij een belangrijke rol speelde in het stalinistische Rusland. Zijn dochter weet niets van die tijd. Ze weet niet dat de eigenlijke wortels van haar vader in een tijd liggen dat hij optrad als de rechterhand van Stalin – dat hij zijn handen ooit heel anders gebruikt heeft dan ze van hem gewend is.

Maar als Leo op een nacht alleen is met zijn pasgeboren kleinkind, neemt hij haar in zijn armen en begint haar de waarheid over zijn leven te vertellen…


In dit boekje weet Potok in ongeveer 150 bladzijden overtuigend te schetsen wat de invloed van de Russische revolutie en de daaropvolgende jaren van onderdrukking zijn op het leven van een eenvoudige joodse jongen. De jongen kan niet goed lezen. Nu noemen we dit dyslexie en zou er met veel geduld en aandacht geprobeerd worden de jongen toch aan het lezen te krijgen. Aan het begin van de vorige eeuw werd in de joodse gemeenschap gedacht dat de jongen een golem was, een mensfiguur van klei, tot leven gewekt door een Praagse rabbi, zonder ziel en geest.

Het kenmerkt een begenadigd schrijver, als je het mij vraagt, dat je zulke grote historische en persoonlijke onderwerpen juist in zo min mogelijk bladzijden en zo min mogelijk mooischrijverij kunt behandelen, zonder dat het verhaal daarbij leesbaarheid en geloofwaardigheid verliest.

Al lezend dringt het besef zich op, dat het niet vanzelfsprekend dat je, voor de keus gesteld, voor 'de goede kant van de geschiedenis' kiest, sterker nog, dat er haast ongemerkt een keus voor jou wordt gemaakt. Zeker na het bezoek aan de gedenkplaats in het dorpje Butovo heeft het lezen van dit verhaal diepe indruk op me gemaakt. Ik ben ervan overtuigd dat het boekje ook interessant is voor mensen die een iets minder sterke nieuwsgierigheid naar Rusland hebben.

Chaim Potok | De familie Slepak

Chaim Potok op Wikipedia (Engels)

flickr