Orhan Pamuk | Het huis van de stilte

Orhan Pamuk – Het huis van de stilte. Amsterdam/Antwerpen, De Arbeiderspers, 1995 (1). Oorspronkelijke Turkse titel Sessiz Ev, vertaald door Margreet Dorleijn. 1983 (1).

In de zome van 1980, tegen de achtergrond van het politieke geweld in Turkije, vieren drie kleinkinderen hun vakantie in het oude huis van hun grootmoeder in het badplaatsje Cennethisar: een communiste, een in het leven teleurgestelde historicus en een verwende puber. Grootmoeder brengt de hete zomerdagen echter voornamelijk boven in haar geblindeerde kamer door, alleen met haar herinneringen. Zij peinst over haar man, een arts die in de nadagen van het Turkse rijk om zijn denkbeelden naar Cennethisar werd verbannen. Geïsoleerd van alles en iedereen wilde hij zijn levenswerk schrijven: een boek waarin de kloof tussen het dynamische Westen en het inerte Oosten verklaard en tegelijkertijd overbrugd wordt.

Via de herinnering van de grootmoeder komt langzaam maar zeker een gruwelijk geheim uit het verleden bloot, een geheim dat zij deelt met haar bediende, een dwerg. De grootmoeder wordt verteerd door de angst dat de dwerg het geheim zal openbaren. De dwerg op zijn beurt heeft echter zijn redenen om te zwijgen. Toch heeft dit geheim alles te maken met een noodlottige gebeurtenis die zal plaatsvinden.

Het verhaal van Het huis van de stilte wordt afwisselend vanuit het perspectief van één van de hoofdpersonen verteld. Het resultaat is een beklemmende roman waarin de grote thema’s van het leven tot een prachtige eenheid zijn verweven. Het meesterstuk van een groot schrijver.

Orhan Pamuk geldt als een van de belangrijkste hedendaagse Turkse schrijvers die ook in de Angelsaksische wereld grote bekendheid geniet. Bij De Arbeiderspers verscheen eerder zijn roman De witte vesting.


Door de beschrijving op de achterflap weet je vanaf het begin waar je aan begint: een boek dat de moeite van het lezen waard is, omdat de schrijver gebruikmaakt van uitstekend gedoseerde spanning. Eerst is daar de spanning van het geheim dat de grootmoeder wil bewaren, vervolgens de spanning of het geheim onthuld wordt of niet.

Al lezend in dit boek kwam ik tot de conclusie dat het boek vooral zo aanspreekt, omdat Pamuk allerlei literaire kunstgrepen tot in de puntjes heeft uitgewerkt. Niet alleen zijn de dialogen perfect uitgewerkt en werkt het wisselen van perspectief uitstekend – alsof je steeds met een ander personage praat over wat er gebeurd of gezegd is – maar ook het spelen met het begrip stilte is fenomenaal. Pamuk beschrijft niet alleen hoe het geheim van de grootmoeder al dan niet bewaard (stil) blijft, maar ook de stilte die over de rest van het verleden van de familie is gevallen. Voeg daarbij de politieke situatie in het heden, waarbij het vaak verstandiger is om niet te zeggen wat je precies denkt.

En de stilte werkt verder door. Pamuk gebruikt ook de tegenstelling tussen de drukte van het strand en de stilte en rust in het huis van de grootmoeder, de tegenstelling tussen de vroege ochtend wanneer het leven nog op gang moet komen en de nacht waarin rijke pubers zich uitleven. De stilte drukt zo de tegenstelling tussen het oude en het moderne leven, zelfs tussen oost en west uit.

Hoewel ik nog nooit in Turkije ben geweest, laat staan op een strandvakantie in dat land, heb ik de indruk dat dit een boek is dat perfect bij een bezoek aan Turkije, zeker tijdens een strandvakantie, gelezen kan worden. Het confronteert je als westerling met de gevolgen van het massatoerisme en doet je realiseren dat dat massatoerisme weliswaar economisch gezien goed is voor het land, maar dat het ook het eigen karakter van de plaatsen waar het zich bevindt vernietigt.

Orhan Pamuk op Wikipedia (Engels)

flickr