Eduard Kochergin | Christened With Crosses

Eduard Kochergin – Christened With Crosses: Notes taken on my knees. London, Glagoslav Publications, 2012, 226 pagina's. 2009 (1, Rusland).
Oorspronkelijke Russische titel: Крещенные крестами: записки на коленах, vertaald door Simon Patterson en Nina Chordas.

Orphaned when his parents are taken away as "enemies of the people", young Stepanych finds himself a ward of the Soviet state. He is miraculously rescued from a government orphanage in Nazi-besieged Leningrad, only to be placed in another children's institution in Siberia–a place of Dickensian attributes, where the leaders earn nicknames like Toad and Screwface, and where the young inmates are able to live their own lives only in secret, by night. Desperately longing for his native city and his Polish mother, Bronya, Stepanych flees the orphanage soon after the end of World War II.
This prizewinning memoir is the unforgettable story of a young boy’s dangerous, adventure-filled westbound journey along the railways of postwar Russia. Whether befriending a blind runaway, falling in with a gang of train burglars, witnessing an ancient beer-brewing ritual in a northern Russian village, learning the craft of fire-building from a Siberian hashish smuggler, or mastering the art of tattooing from a former Japanese War prisoner, Stepanych exhibits the resourcefulness and inner strength that allow him to triumph over peril and hardship. Most of all, this future artist hones the observant eye that will later enable him to vividly recount for his readers the several years of his long, obstacle-filled journey home.


Eduard Kochergin, geboren in de Sovjet-Unie in 1937, is een beroemde decorontwerper, die een groot gedeelte van zijn jeugd in kindertehuizen van de staat heeft doorgebracht. Hij kwam daar terecht nadat eerst zijn vader, een Rus, en later ook zijn moeder, een Poolse, werden gearresteerd. Kochergin kan zich alleen zijn moeder herinneren.

In Christened With Crosses beschrijft Kochergin dat wat hij zich herinnert van zijn jeugd: de idyllische tijd met zijn moeder, waarin hij alleen Pools leert spreken, zijn jaren in verschillende kindertehuizen van de staat en de lange reis vanuit Siberië naar het westen, met alle gevaren van dien. Het boek sluit af met de hereniging van Stepanych, Kochergins bijnaam in de kindertehuizen, met Bronya, zijn moeder, nota bene in het hoofdkwartier van de NKVD, in de Admiraliteit in de stad die toen Leningrad heette.

Verwacht van Christened With Crosses geen mooi aan elkaar geregen streng opgepoetste herinneringen. Kochergin springt van herinnering naar herinnering, de ene nog schrijnender dan de andere. De ondertitel van het boek, Notes taken on my knees kondigt dat al aan. Het resultaat is een fragmentarische verzameling herinneringen, waaruit, vind ik, toch een samenhangend beeld ontstaat van een intrigerend fenomeen: de bezprizorniki. Dit zijn kinderen die zonder toezicht van hun ouders opgroeien, vaak op straat, omdat hun ouders tijdens de Burgeroorlog of de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen, zoals in het geval van Kochergin, verdwenen zijn.

Volgens de achterflap beschrijft Kochergin Dickens-achtige taferelen in de kindertehuizen in de Sovjet-Unie tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog. Omdat ik nooit iets heb gelezen van Dickens, kan ik dat niet bevestigen. Het is echter wel een ontluisterend en treurigmakend beeld dat Kochergin schetst van de kindertehuizen waarin Stepanych verblijft. Onderweg ontmoet Stepanych andere bezprizorniki en zowel welwillende als kwaadwillende volwassenen. Als je uitgaat van de totale greep van Stalins systeem op het leven van de burger is het een wonder dat Stepanych überhaupt aankomt in Leningrad, zonder ergens voorgoed te worden opgesloten.

Het onderwerp van Christened With Crosses greep me direct. De fragmentarische structuur werkte goed voor mij. Kochergin vertelt zijn verhaal over vastberaden volharding, hoe klein je kansen ook lijken, boeiend. Ik wist verder weinig van de bezprizorniki in de beschreven periode, direct na de Tweede Wereldoorlog, en dat maakt dat ik dit boek met bijzonder veel plezier heb gelezen. Kochergin won voor deze roman de National Beststeller Prize 2010.

Eén minpunt: er staat zoveel jargon in het boek, dat ik het erg jammer vind dat ik het boek in het Engels heb gelezen, en niet in het Russisch.

flickr