Andrzej Stasiuk | De witte raaf

Andrzej Stasiuk - De witte raaf. Breda, De Geus, 1998, 318 pagina's. 1995 (1, Polen).
Oorspronkelijke Poolse titel: Biały kruk, vertaald door Karol Lesman.

Andrzej Stasiuk, winnaar van de prestigieuze Kościelski-prijs, geldt als de meest veelbelovende van een nieuwe generatie Poolse schrijvers.

Een groepje dertigers, opgegroeid tijdens de afbrokkeling van de Poolse Volksrepubliek, wil nog één keer onderzoeken wat hun verbondenheid waard is. De vijf mannen trekken in de winter de bergen in.
Door een ingrijpende gebeurtenis verandert het uitstapje in een angstige vlucht door een onherbergzaam sneeuwlandschap.
In rauw, beeldend proza en met gevoel voor humor schetst Stasiuk hoe de opeenstapeling van dramatische gebeurtenissen de mannen tot op het bot op de proef stelt.


In De witte raaf beschrijft Stasiuk de vriendschap van een groep van vijf dertigers, die eind jaren 1970, begin jaren 1980 opgroeiden in Polen. Er was geen vrijheid, er was gebrek aan alles, maar de jongens waren wel elkaars beste vrienden en gingen voor elkaar door het vuur.

De roman is gesitueerd begin jaren 1990 in Polen. Het IJzeren Gordijn is gevallen, de Polen zijn vrij, maar die oude kameraadschap tussen de volwassen geworden jongens is voor altijd verdwenen. Eén van hen, Bandurko, wil graag nog eens met z’n allen naar het zuid-oosten van Polen, Galicië, om daar in de natuur rond te trekken. Niet in de zomer, maar juist in de winter, als de omstandigheden zwaar zijn en ze nog meer dan anders op elkaar aangewezen zullen zijn.

Wat volgt is een barre tocht, die nog eens extra bemoeilijkt wordt doordat twee van de vijf op een verlaten weg een douanier in elkaar slaan of vermoorden en er vervolgens met zijn auto vandoor gaan. Daarna is het vijftal niet zo maar aan het rondtrekken, ze zijn op de vlucht voor de handhavers van de wet.

De witte raaf is een goed en interessant boek, maar het is geen lichte kost. De scenes in het heden en verleden worden niet overzichtelijk gedoseerd, ze lopen door elkaar heen. Naar mate het boek vordert, lijkt het wel of dat door elkaar heen lopen steeds meer toeneemt.

De witte raaf verdient het om te worden gelezen. De geschiedenis van de vriendschap van de groep dertigers geeft een mooi beeld van de moderne geschiedenis van Polen. Wie al eerder iets van Stasiuk heeft gelezen zal het niet verbazen dat de groep uiteenvalt terwijl ze de strijd tegen de natuur meer en meer verliest en dat er geen happy end volgt.

Wat mij het meest aansprak in De witte raaf zijn de beschrijvingen van de natuur. Dat begint al op de eerste bladzijde, waarop Stasiuk de dooi beschrijft. De tweede alinea eindigt met deze woorden:

Het was die kleredooi die zoveel lawaai maakte. Bij het geraas boven onze hoofden voegden zich de wassende beken in ieder piepklein valleitje. Het water was troebel, koud en overal hetzelfde.

De derde alinea gaat zo verder:

Als het stil is, als het vriest, werkt het verstand beter. Ik zag hoe Bandurko zenuwachtig alle kanten op keek. Schijnbaar kende hij deze streken goed en hij zou dan ook als een paard met oogkleppen op flink door moeten stiefelen. Maar nu bevonden we ons in een grote fabriek, in een nachtmerrieachtige stad met duizend zijstraten en mogelijkheden waarvan iedere al even hopeloos was. [..]

Dit is wat je gedurende de rest van de roman kunt verwachten: beeldende beschrijvingen van de natuur, die je steeds weer verrassen. Het was voor Karol Lesman ongetwijfeld een hele klus om zo’n complexe roman te vertalen naar het Nederlands, maar het resultaat is zeker een vertaling om trots op te zijn. De witte raaf is een boek dat je niet even tussen de bedrijven door kunt lezen. Ga er goed voor zitten, in de warmte van je eigen woonkamer, en geniet van dit juweel.

Andrzej Stasiuk | Galicische vertellingen

Andrzej Stasiuk (Pools)
Andrzej Stasiuk op Wikipedia (Engels)

flickr