Jonathan Safran Foer | Extremely Loud & Incredibly Close

Jonathan Safran Foer - Extremely Loud & Incredibly Close. London, Hamish Hamilton, 2005 (2), 368 pagina's. 2005 (VK), 2005 (VS).

Nine-year-old Oskar Schell is an inventor, amateur entomologist, computer consultant, Francophile, letter writer, pacifist, amateur astronomer, natural historian, percussionist, romantic, Great Explorer, jeweller, origamist, detective, vegan and collector of butterflies.

When his father is killed in the September 11th attacks on the World Trade Center, Oskar sets out to solve the mystery of a key he discovers in his father's closet. It is a search which leads him into the lives of strangers, through the five boroughs of New York, into history, to the bombings of Dresden and Hiroshima, and on an inward journey which brings him ever closer to some kind of peace...

Jonathan Safran Foer was born in 1977. He is the author of Everything is Illuminated, which won the National Jewish Book Award and the Guardian First Book Award, and the editor of A Convergence of Birds.


Extremely Loud & Incredibly Close stond al een tijdje ongelezen op de plank. Ik zag er tegenop om eraan te beginnen om een praktische reden: de uitgave die ik heb gekocht, heeft een heel onhandig formaat. Het is net iets te groot voor een paperback. Dat dit een roman is over een jongetje wiens vader bij de aanslagen op World Trade Center in New York is omgekomen, heeft er ook voor gezorgd dat ik geen haast had met lezen. Toen de film die gebaseerd is op deze roman in omloop werd gebracht, werd het toch eindelijk tijd om het boek te lezen.

Extremely Loud & Incredibly Close is een boek waar je echt voor moet gaan zitten, bij voorkeur op een rustige plek, waar je niet door je omgeving gestoord wordt. Dat schrijf ik, omdat ik dit boek begon te lezen in onze tuin, omringd door spelende kinderen. Dat zorgde ervoor dat ik in het begin moeite had het in ieder hoofdstuk verschuivende perspectief en de sprongen in de tijd en plaats te volgen. Ik kon de personages ook moeilijk uit elkaar houden. Het gevolg was dat het me allemaal niet zo raakte.

Echter, toen het weer slechter werd en ik in de rust van onze woonkamer ging zitten lezen, raakte het boek me wel. Ik zag in dat het verschuiven van de tijd en plaats en daarmee het perspectief een literair kunstgreep is waarmee de schrijver de impact van de aanslagen op de Twin Towers vergelijkt met de invloed van de Tweede Wereldoorlog. De opa en oma van Oskar hebben het bombardement op Dresden in februari 1945 overleefd.

Foer legt genadeloos bloot dat een dergelijke traumatische ervaring de mens die het ondergaat drastisch en definitief verandert. Dat geldt voor de negenjarige Oskar die zijn vader verliest, maar ook voor de man die zijn opa is. Deze opa heeft sinds het bombardement op Dresden geen woord meer heeft gezegd. Hij communiceert via briefjes, of via de woorden 'yes' en 'no' die op zijn handpalmen zijn getatoeëerd. Oskar is erg intelligent, gebruikt woorden die andere negenjarigen niet snel zullen gebruiken, vindt allerlei voorwerpen uit, heeft Franse les en correspondeert met bijvoorbeeld Hawkins, maar tegelijkertijd is hij een echte negenjarige, die extra kwetsbaar is door zijn verdriet om zijn vader.

Extremely Loud & Incredibly Close is een boek over taal én beeld. Als eerste springt Oskars taalgebruik in het oog. Het lijkt alsof Oskar al die veel te volwassen woorden en soms juist wonderlijke uitdrukkingen gebruikt om greep te krijgen op de vijandige wereld. Dat hij dan een onhandige uitdrukking bedenkt, bijvoorbeeld I have heavy boots, draagt nog eens extra bij aan de tragiek van deze roman.

Daar tegenover staat de opa, die juist geen woorden meer uitspreekt, uit radeloosheid. Hij schrijft wel boekjes vol met zinnen en losse woorden, omdat je soms toch moet communiceren, maar die boekjes en het zwijgen onderstrepen alleen maar dat opa het vermogen tot echt contact heeft verloren.

De rol die taal speelt in deze roman, deed me denken aan de rol van de taal in Foers eerste roman, Everything is Illuminated.

In deze roman speelt ook het beeld een belangrijke rol. In de eerste plaats omdat de bewegende beelden van de aanslagen op de Twin Towers en de foto's van het bombardement op Dresden op je netvlies gebrand zijn. Ook spelen ze letterlijk een rol, doordat de roman allerlei foto's bevat. Foto's waarop dingen staan die Oskar verzamelt of die hij tegenkomt tijdens zijn zoektocht. De laatste pagina's bevatten een groot aantal foto's van een man die van een van de torens van het World Trade Center naar beneden springt. Eerder is al beschreven hoe Oskar zijn vader probeert te ontdekken op foto's van de mensen die uit de torens springen.

Ik vind dat Extremely Loud & Incredibly Close een goed geconstrueerd, boeiend en zo nu en dan zelfs hilarisch boek is. De onderwerpen zijn uiteraard tragisch, maar aan het einde van het boek lijkt het alsof er toch hoop is voor kleine Oskar. Dit voorzichtige happy end geeft je als lezer moed, en stoort niet. Ik kan de film niet vergelijken met het boek, omdat ik die nog niet gezien heb. Het boek is in ieder geval de moeite van het lezen waard.

Jonathan Safran Foer | Everything is Illuminated

Jonathan Safran Foer op Wikipedia (Engels)

flickr