Михаил Гиголашвили | Чертово колесо

Михаил Гиголашвили – Чертово колесо. Москва, «Ад Маргинем Пресс», 2009, 784 стр.
(Mikahil Gigolashvili – Chertovo koleso. Moskva, “Ad Marginem Press”, 2009, 784 bladzijden)

Роман Михаила Гиголашвили – всеобъемлющий срез действительности Грузии конца 80-х, «реквием по мечте» в обществе, раздираемом ломкой, распрями феодалов нового времени, играми тайных воротил. Теперь жизнь человека измеряется в граммах золота и килограммах опиатов, а цену назначают новые хозяева – воры в законе, оборотни в погонах и без погон, дилеры, цеховики, падшие партийцы, продажные чины. Каждый завязан в скользящей петле порочного круга, невиновных больше нет. Не имеет значения, как человек попадает в это чертово колесо, он будет крутиться в нем вечно.


Chertovo koleso (Reuzenrad) is een boek waar ik veel moeite voor heb moeten doen om het te vinden in een van de boekhandels in Moskou. Ik wilde het boek in 2010 graag kopen, omdat ik de eerste grote roman van Gigolashvili, Толмач (Tolmach/De tolk) vijf jaar daarvoor met zoveel plezier had gelezen. In één van de boekhandels waar ik heb gezocht zou volgens het computersysteem nog één exemplaar aanwezig moeten zijn. Dat bleek onvindbaar, nadat alle laatjes op de afdeling voor 'mannenliteratuur' waren afgezocht en ook een zoektocht in het magazijn niets had opgeleverd. Conclusie van de verkoopsters: het is vast teruggestuurd naar de uitgever. Ik besloot niet verder te zoeken.

Eén van de laatste dagen van ons verblijf liepen we langs een boekhandel waar we nog niet waren geweest. Het komt niet vaak voor, maar ik wilde liever niet naar binnen. Ik had al veel boeken boeken gekocht, en volgens de centrale computer van het Московский Дом книги (Moskous Boekenhuis) zouden ze het boek ook hier niet hebben. M. wilde toch graag naar binnen. En dat is maar goed ook, want hier stonden wel drie exemplaren op de plank!

Mikhail Gigolashvili is in Georgië geboren, maar woont al geruime tijd in Duitsland. In 1988 is hij begonnen te schrijven aan deze roman, in 2007 is het Duitsland afgerond. Twintig jaar werken aan een roman – dat moet wel een omvangrijk, bijzonder boek opleveren. En dat is Chertovo koleso ook.

Qua omvang doet het denken aan de Russische klassieken. Dat zeg ik niet alleen vanwege het aantal bladzijden (bijna achthonderd), maar ook vanwege de reikwijdte van het verhaal. In deze roman figureert een groot aantal personages. Het perspectief wisselt in ieder hoofdstuk tussen een vast aantal hoofdpersonages. Om deze personages cirkelt een groot aantal andere personages, dat regelmatig uit het zicht verdwijnt en ook weer opduikt.

De roman speelt in de late zomer van 1988 in Tbilisi, Georgië. De Sovjet-Unie is in de greep van de perestroyka, met alle economische, politieke en sociale gevolgen van dien. Aan alles is gebrek, nationalistische gevoelens steken de kop op en de misdaad tiert welig.

Praktisch alle personages die in deze roman voor het voetlicht treden zijn verslaafd aan drugs. Een van de gevolgen van de perestroyka is dat er in Tbilisi een groot gebrek aan betaalbare drugs is. Voor de junks staat daarom iedere dag weer in het teken van de zoektocht naar een shot én het ervoor zorgen dat je niet gearresteerd wordt. Het verhaal gaat bijvoorbeeld dat corrupte agenten het aantal naaldsporen op je lichaam tellen om de hoogte van prijs te bepalen die je moet betalen om vrijgelaten te worden. Die agenten jagen actief op mensen die zij kunnen arresteren, om hen vervolgens af te persen. Zij zijn op jacht naar geld, onroerend goed, auto's, juwelen of betaling in natura.

In Gigolashvili's roman domineert het Kwaad. De wetten die de Sovjetmaatschappij tot de jaren '80 reguleerden, worden niet langer in acht genomen. Corruptie is alom aanwezig – er heerst een grenzeloze wetteloosheid. De situatie van alle junks is – ook al hebben ze een zeer diverse achtergrond – uitzichtloos, maar ook de situatie in Georgië zelf is dat. Met Georgische nummerborden op je auto kun je in 1988 al beter niet door Abchazië rijden, in Georgië zelf ontstaat ook al een voedingsbodem voor nationalistische ideeën. Dat er een paar jaar later een oorlog tussen Georgië en Abchazië uitbreekt, wekt geen verbazing.

De thema's in deze roman mogen dan gitzwart zijn, toch is Chertovo koleso geen onleesbaar boek geworden. De schrijver gebruikt weliswaar veel jargon – van junks, de georganiseerde misdaad en de militie – maar de dialogen zijn zeer leesbaar, sommige verhaallijnen zijn zelfs ronduit grappig (de tocht die twee personages ondernemen naar Nalchik om daar zelf papaver te oogsten bijvoorbeeld) en de constructie van de roman is zo knap, dat de personages die je begint te missen juist op dat moment weer opduiken.

Chertovo koleso is een erg belangwekkend boek, dat ik iedereen kan aanbevelen. Het mag dan fictie zijn, maar het helpt wel beter te begrijpen hoe de situatie eind jaren '80 in de Sovjet-Unie in het algemeen en in Georgië in het bijzonder onder alle lagen van de bevolking was. Deze roman doordringt je van het besef dat het geen vanzelfsprekendheid is dat de landen die op de ruïnes van dit niet meer bestaand wereldrijk zijn ontstaan een lange weg te gaan hebben tot zij een in onze westerse ogen 'normale' samenleving zullen hebben ontwikkeld. Ik hoop van harte dat er een uitgever is die er brood in ziet om deze roman te laten vertalen. Dat heeft het zeker verdiend.

Mikhail Gigolashvili (Engels)

flickr