Laurent Binet | HhhH

Laurent Binet – HhhH: Himmlers hersenen heten Heydrich. Amsterdam, J.M. Meulenhoff, 2010, 347 pagina’s.
Oorspronkelijke Franse titel: HHhH, vertaald door Liesbeth van Nes. 2010 (Frankrijk, 1).

Nazikopstuk Reinhard Heydrich, alias 'de beul van Praag' en 'het blonde beest', is uitvinder en uitvoerder van de Shoah, en een van de wreedste nazi’s die het Derde Rijk kende. Hij was de chef van Eichmann en de rechterhand van Himmler. Bij de SS noemden ze hem 'HhhH': Himmlers hersenen heten Heydrich. In mei 1942 wordt hij in Praag in zijn open Mercedes getroffen door een granaat.
De gevolgen zijn meedogenloos: de granaat is geworpen door de Tsjechische parachutist jan Kubiš, en als represaille worden twee Tsjechische dorpen met de grond gelijkgemaakt, honderden mannen standrechtelijke geëxecuteerd en duizenden vrouwen en kinderen afgevoerd en vergast.

Alle personages die in dit boek voorkomen hebben bestaan of bestaan nog steeds. Alle feiten die worden verteld zijn waargebeurd. Maar achter de beschrijving van de aanslag vindt een andere strijd plaats: die tussen fictie en werkelijkheid. Laurent Binet levert deze strijd met verve.

Laurent Binet (1972) bracht zijn militaire dienst in Slowakije door en woonde in Praag. Hij is docent Frans aan de Universiteit van Seine-Saint-Denis. HhhH is zijn eerste roman, die in Frankrijk verscheen bij uitgeverij Grasset. Hij ontving hiervoor de prestigieuze Prix Goncourt du Premier Roman 2010.


HhhH is een heel bijzondere roman. Ik schrijf roman, maar het valt eigenlijk niet mee om te bepalen wat voor soort boek HhhH is. Je kunt HhhH geen non-fictie noemen, omdat de gebeurtenissen door de schrijver worden geïnterpreteerd en aangevuld met eigen verzinsels, zoals dialogen waarvan de schrijver vindt dat zij mogelijk zo hebben plaatsgevonden.

HhhH is echter ook geen fictie, want de beschreven gebeurtenissen, Operatie Anthropoid, hebben echt plaatsgevonden en de personen die worden beschreven hebben echt bestaan. Verder is het in een historische roman niet gebruikelijk dat een auteur zo nadrukkelijk aanwezig is in het verhaal. Binet is niet aanwezig als een alwetende verteller, maar hij verwordt zelf tot een van de personages of personen, door er openlijk aan te twijfelen of zijn veronderstellingen wel juist zijn, of zijn literatuuronderzoek wel compleet is. Hij plaatst zichzelf als een toeschouwer en medelevende in de gebeurtenissen in 1942.

Dit laatste is precies wat HhhH voor mij zo bijzonder maakt. Het twijfelen aan de juiste versie en het zoeken naar steeds meer informatie maakt dat je sterker het verhaal wordt 'ingezogen' dan wanneer er een alwetende verteller aan het woord zou zijn geweest. De gebeurtenissen op zich zijn al indrukwekkend genoeg, maar door die fascinatie zo nadrukkelijk te verpersoonlijken gaat het nóg meer leven.

Wellicht zal deze constructie sommige lezers afschrikken, maar ik raad iedereen aan het in ieder geval toch te proberen. HhhH is een bijzonder en mooi papieren monument voor de Tsjech Kubiš en de Slowaak Gabčik, die hun eigen leven hebben opgeofferd om de wereld te laten zien dat het verzet in Tsjecho-Slowakije in 1942 in tegenstelling tot wat de nazi's propageerden niet gebroken was.

Laurent Binet op Wikipedia

flickr